Prognozlash usulini ishlab chiqishda
E q
m eteostansiya
m a’lum otlari asosida hisoblanadi. Prognozlashda b a ’zan quyidagi
lizik-statistik b o g ‘lanishdan ham foydalaniladi:
T
= T +
S
1
mxm
1
'
bu yerda: Tmxm- suv yuzasining m uzdan xalos b o ‘lish m uddati; T -
shu jarayon uchun zarur b o ‘lgan issiqlik m iqdori to ‘planadigan
muddat. Shu m uddatdagi
issiqlik m iqdorini Eq = 73 •
hm ifoda
bilan hisoblash m um kin. Bu ifodada, h m - m uz qoplam ining turli
joylarda aniqlangan qiym atlarining o ‘rtachasidir.
M uz tiqinlari va shu jarayon davom ida suv sathining
o'zgarishini prognozlashda m uz tiqini hosil b o 'lish i
m um kin
boMgan suv sathining m aksim al qiym atiga e ’tibor qaratiladi. Bu
qiymat, y a ’ni AHmax ni quyidagi b o g ‘lanish yordam ida aniqlash
mumkin:
A H ma*
=
bu yerda: hm — m uzning
qalinligi; hq - m uz ustidagi qor
qoplam innig qalinligi; i — dastlabki m uz k o ‘chishi boshlangunga
qadar suv sathining k o ‘tarilish jadalligi; fow - m uz tiqini hosil
Z<}6
bo‘ladigan jo y d ag i ham da toshqin
rayonidagi birlik yuzaga
lushadigan issiqlik m iqdorlarining nisbati;
t_ - m uzdan xalos
b o ‘lish vaqtidagi m anfiy haroratlar ko'rsatkichi; f - m uz tiqini
kuzatiladigan uchastkadagi m uz qoplam i k o ‘rsatkichi;
At - bosh
daryo bilan irm oqlarining m uzdan xalos b o ‘lish m uddatlari
orasidagi farq.
Daryolar, k o ‘llar va suv om borlarining m uzlash va m uzdan
xalos
b o ‘1 ish
m uddatlarini
uzoq
m uddatli
prognozlashning
quyidagi turlari m avjud:
1. D aryolarda m uzlash hodisalarini um um iy prognozlash;
2. D aryolarning m uzdan xalos b o ‘lish
sanalarini uzoq m uddatli
prognozlash;
3. Suv om borlarining m uzlash va m uzdan xalos b o ‘lishini uzoq
m uddatli prognozlash.
Ushbu turdagi uzoq m uddatli prognozlar ham yuqorida qayd
etilgan qisqa m uddatli prognozlashlar kabi am alga oshiriladi.
167
C hunki ulam i shakllantiruvchi tabiiy va m eteorologik om illar,
jum ladan, havo harorati,
suvning harorati, sham ol va boshqalar bir
xildir.
