3.3. Chuqurlik o ic h a sh qurilmalari,
asbob-uskunalari va jihoziari
Ushbu mavzuda chuqurliklarni o ic h ash vaqtida q o ilan ila-
digan usullar,
qurilmalar, asbob-uskunalar, ulaming tuzilishlari va
ishlatish tamoyillari yoritiladi (3.1-rasm).
Hozirgi vaqtda daryolarda hamda nisbatan
chuqur b o im ag an
k o i va suv omborlarida chuqurliklarni o ich ash d a gidrometrik usul
qoilaniladi. Gidrometrik usulda chuqurlikni o ich ash d a namyotka,
shtanga,
suv o ic h a sh reykasi, gidrometrik lotlardan foydalaniladi.
Bunda qaysi bir asbobni tanlash daryo, k o i yoki suv omborining
diuqurligiga, suvning oqish tezligiga b o g iiq .
Namyotka - yog‘ochdan
ishlangan, uzunligi 5-7 m, diametri
4-5 sm ga teng b o ig a n asbobdir. U har biri 10 sm dan b o ig a n
katta b oiaklarga, 2 sm dan iborat kichik boiak larg a b o iinadi.
Namyotkaning suvga tushiriladigan
pastki qismiga temirdan
qoplama kiydiriladi. Qoplamaning og‘irligi- 0,5-1 kg atrofida
b o iishi kerak. Uning vazifasi namyotkani cho‘ktirish va, asosan,
uni
yemirilishdan
saqlashdir.
Namyotka
bilan
chuqurlikni
oichashda 2-5 sm xatoliklca y o i q o ‘yiladi (3.4-rasm).
C h u q u rlik o ic h a s h u su llari va a sb o b lari
n
F
Ayrim nuqtalarda o'lchash
V
Gidrometrik
usul
V
Namyotka,
reyka,
shtanga
3
Akustik usul
'
f
Qo‘l loti,
mexanik
lot
Exolot
3
l
O'zan tubi
profilini
uzluksiz yozib borish
Gidrometrik
usul
Akustik usul
V
^
Exolotlar
Profilograf
V I -rasm. Chuqurlik o ic h a sh usullari va ularda qoilaniladigan asboblar.
61
Shtanga bilan ham chuqurlik o ic h a sh mumkin. Lekin,
aksariyat hollarda, unga tezlik o ichaydigan asbob o ‘matilib,
suvning oqish tezligi o ‘lchanadi (3.2-rasm).
i
3.2-rasm. Gidrom etrik shtanga (6 m).
