42
III BOB.
KOMPYUTER DASTURLARI
11-dars. FAYL VA PAPKA TUSHUNCHASI
Ma’lumki, foydalanuvchi kompyuterda
nafaqat turli hujjatlarni, shuningdek, rasm, musiqa, klip,
film va taqdimotlar hamda turli o‘yin dasturlarini ham saqlab qo‘yadi. Inson xotirasidan farqli
ravishda, kompyuterlar bu qadar ko‘p ma’lumotni o‘z xotirasida qanday saqlay oladi? Buncha
ma’lumotni chalkashtirib yubormaydimi? Bu savolga javob topish
uchun biz fayl tushunchasi
bilan tanishib olishimiz kerak.
Faraz qiling, Siz kutubxonadasiz. U yerda kitoblar qanday ketma-
ketlikda joylashgan? Kerakli kitobni zudlik bilan topishi uchun
qanday qidiruv tizimi o‘ylab topilgan?
Birinchidan, har bir kitobga raqamlar qo‘yilgan;
ikkinchidan, kitoblar sohasiga (fanlarga) ko‘ra
alohida tokchalarga
ajratilgan;
uchinchidan, “katalog” deb nomlanuvchi qutichalar yaratilgan. Bu qutichalarda shu
kitoblarning raqami va qaysi tokchada joylashgani yozib qo‘yilgan. Demak, kitoblarni tez
qidirib topish uchun ularni tartiblangan holda saqlash zarur ekan.
Kompyuter xotirasidagi
ma’lumotlar ham tartiblangan holda saqlanadi va ular fayllar deb ataladi.
Fayl — kompyuterning biror tashqi xotirasida umumiy bir nom bilan saqlangan har
qanday ma’lumot.
Tashqi xotiralarga: yumshoq (magnit) disklar, qattiq disk (Vinchester), Flesh-disk, CD-disk,
DVD-disklar, memory-card va flesh-xotiralar kiradi.
Fayl nomi 2 qismdan iborat bo‘lib, bir-biridan nuqta bilan ajralib turadi. 1-qism
uning nomi,
2-qism esa uning kengaytmasi hisoblanadi. Masalan: Referat.docx yoki ro‘yxat.txt.
Fayl nomini foydalanuvchu o‘z xohishiga ko‘ra nomlasa, kengaytmani dasturning o‘zi
avtomatik tarzda belgilaydi. Chunki har bir dasturning o‘z kengaytmasi (formati) mavjud.
Fayllar, shuningdek, bir-biridan atribut va parametrlari bilan farqlanishi mumkin.
Atributlar: • Arxivlangan • Tizimli • Yashirilgan • Faqat o‘qish uchun
Parametrlar: • O‘lchami • Yaratilgan sanasi • Oxirgi o‘zgartirilgan vaqti
