749
50-mavzu savdo-sotiq, umum ovqatlanish, kamunal xo‘jaligi va
mayishiy xizmat ko‘rsatish korxonalari yuklarini tashish
Reja
1.
Savdo tarmoqlari yuklarini tashish
2.
Tirikchorvamollarivaparrandalar
3.
Oziq-ovqat va tez buzuluvchi yuklarni tashish
Savdo-sotiq yuklari tashish sharoitiga qarab to‘rtta gu- ruhga ajratiladi:
1-g u r u h yuklarga: go‘sht va go‘sht mahsulotlari, sutva sut mahsulotlari, pivo
va alkogolsiz chanqovbosti ichimliklari, non kiradi.
Bu mahsulotlar tayyorlovchi
korxonalardan bevosita savdo tarmoqlari va umum ovqatlanish tashkilotla-
rigatashiladi.
2-guruh yuklariga: shakar, tuz, aroq-vino ichimliklari, sovun, gugurt va shunga
o‘xshash oddiy tovarlar mahalliy sanoat korxonalaridan yoki temiryo‘l bosh
bekatlaridan ta- shiladi.
3-guruh yuklariga: qandolat mahsulotlari, tayyor ustki va oyoq qiyimlari,
gazlama, attorlik va madaniy tovarlar kiradi.
4-guruh yuklariga: ulgurji savdo bazalaridanyoki turli savdo tashkilotlari
omborxonalaridan tashiladigan va boshqa qolgan turdagi tovarlarkiradi.
Savdo-sotiq yuklarining xususiyatiga qarab yuklar tashishda foydalaniladigan
avtomobil transportilar: yuk larni ishonchli saqlashni,
kuzov hajminingkengayishini,
yuk ortish-tushirish ishlarini mexanizatsiyalashni, yuklarga tamg‘a bosib, zarur
bo‘lganda seksiyalarda tashishni tamin- lashkerak.
Avtomobil transportining turi va yuk ko‘taruvchanligini tanlashda tovarning
xususiyatini, jo‘natilayotgan yuk massasini, tashish vaqtini, muhit haroratini,
savdo
tarmoqlariga tez yetkazib berilishini e’tiborga olishkerak.
Oziq-ovqat mahsulotlarini tashishda ishlatiladigan harakatlanuvchi tarkibda
mahalliy sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan berilgan sanitar pasporti,
haydovchida tibbiyot daftarchasi bo‘lishi kerak. Avtomobil transporti har kuni yaxshi
tozalanishi va grafik asosida dezinfeksiya qilinishi
Shart.
Non mahsulotlari lotok yoki konteynerda maxsus harakatlanuvchi tarkiblar bilan
tashiladi. Lotok va konteynerlar qo‘lda yuklanadi va tushiriladi. Umumiy tashish
hajmining 18–20 foizini tara massasi tashkil qiladi. Savdo do‘konlariga non qattiq
belgilangan soat grafigi asosida tashiladi.
Un qopgasolinib,bortliavtomobilvatirkamalarida, kuzovida harorati bir xilda
turuvchi
maxsus furgon avtomobillar, shuningdek, qopda paket usulini qo‘llab yassi
tagliklarga joylab ham tashiladi. Bunda yuk ortish ishlari mexanizatsiyalashadi.
Qopda un tashish quyidagi kamchi- liklarga ega: har bir qopga to‘g‘ri keluvchi un
isrofi 300 gni tashkil qiladi, uning sifati yomonlashadi, qop tayyorlash uchun material
xarajatiortadi.
750
Maxsus avtomobil transportidan foydalanib tarasiz usulda un tashilganda yuk
ortishdagi kamchiliklar tugati- ladi. Bu avtomobil transporti kuzovi vertikal
joylashgan sisterna shaklida bo‘lib, unni o‘zida o‘rnatilgan
kompressor yordamida
siqilgan haho yordamida 25 metr balandlikka va 50 metr masofa uzunlikka uzata
oladi.
Elevatorvanonzavodlaridaunsisternagaunminorasidan kompressor yordamida
trubalar orqali yuklanadi. Bunday avtomobil transportining un tashishda qo‘llanilishi
un isrofini tugatadi va yuk ortish-tushirish ishlarida mehnat hajmi kamayib, xalq
xo‘jaligiga katta foydakeltiradi.
Tez
ayniydigan
mahsulotlar
haroratni
bir
xilda
saqlab
turuvchivasovutgichliberkfurgonkuzovliavtomobilva yarim tirkamalarda tashiladi.
Haroratni birxildasaq-lab turuvchi avtomobil transportilarda tez ayniydigan
mahsulotlar sovutilgan va muzlatiligan holatda tashish ta- minlanadi.
Sanoat-savdo yuklari paket va konteynerlarda furgon kuzovli maxsus avtomobil
transportilarda tashiladi.
Tashishda konteyner va paket usuli qo‘llanganda orqa borti ko‘tariladigan va
kran bor o‘zi yuklovchi (tushiruvchi) avtomobillar ishlatiladi.
Savdo va umum ovqatlanish tashkilotlari yuklarini tashishda ilg‘or qo‘llash
usullari tufayli, maxsus harakatlalnuvchi tarkiblardan foydalaniladi, tashishning
konteyner va paket usuliqo‘llaniladi,yuk ko‘taruvchanligiga
qarab avtomobil saroyi
tarkibi takomillashadi, tashishni operativ rejalashtirish va tarqatuvchi marshrutlarni
tanlash- da ehm qo‘llanadi, dispetcher orqali boshqarish ishlarini yaxshilashga
imkontug‘iladi.
Kommunal xo‘jaligi va maishiy xizmat ko‘rsatish korxonalari yuklarini
tashishini tashkil qilishga katta e’tibor qaratiladi. Bu korxonalardagi yuklarni tashish
ishlarini quyidagi asosiy guruhlarga ajratish mumkin:
Kommunal-maishiy korxonalar yuklarini korxona va kimyoviy tozalash
punktlariga, mehmonxona, hammom, sartaroshxona, oshxonalardan choyshab, yostiq
jildi, so- chiq, dasturxon va kiyimlarni yetkazish va orqaga qayta tashibkeltirish;
Oyoq kiyimi, radio, video, televizor apparatlarini
qabul qilish punktlaridan
ustaxonalarga yetkazib berish va qayta qabul qilish punktlariga tashibkeltirish;
Prokat invetar va buyumlarini prokat punktlarigava
Punktlardan aholi yashash uylariga tashib keltirish;
Aholi madaniy dam olish va yalpi sayr qilish joyla- rida, uyida ishlovchi
ishchilarga tashish xizmatini amalga oshirish.
Shahardagi ko‘cha, yo‘llar va aholi yashaydigan joylarni axlatlardan tozalash va
ularni tegishli joyga ta-shish.
Qora va rangli metallarni yig‘ish vatashish.
Bu guruhlardagi tashish ishlari o‘ziga xos xususiyatga ega. Tashish ishlar
yig‘uvchi va tarqatuvchi yo‘nalishlarda
bajariladi,
751
Choyshab, yostiq jildi, sochiq, dasturxon, kiyim, radio, video, televizor
apparatlari
vaprokatbuyumlaritashishda
furgon
kuzovli
juda
kichik
yuk
ko‘taruvchanlikka ega maxsus avtomobillardanfoydalaniladi. Shahar ko‘cha, yo‘llari
va aholi yashaydigan joylardagi axlatlarni ag‘darma avtomobillarda uyub va
konteynerda kran o‘zi yuklovchi (tushiruvchi) maxsus avtomobilda ta- shiladi.
Shahar ko‘cha, yo‘llarini tozalashda jihozlar o‘rnatilgan maxsus kuzovli
avtomobillar ishlatiladi. Axlatlar mahalliy hokimiyat ma’muriyati ko‘rsatgan axlat
yig‘ish joyiga ta- shiladi.
Tashishlar ertalab soat 5 dan 7 oralig‘ida belgilangan grafik asosida bajariladi.
Bilimlarni tekshirish dasturi mustaqil
tayyorlanish uchun savollar
Xavflilikdarajasigako‘raxavfliyuklarnisinflarbo‘yicha
