559
Shu bilan birga har bir alohida olingan aniq omborning ko‘rsatkichlari bir-
biridan anchav farq qiladi, zero ularning elementlari va o‘zining tuzilmasi o‘zaro
bog‘liq bo‘ladi. Omborlar tizimini tuzishda uning samardorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi
barcha omillarni to‘liq qamrab olgan holda ularga individual
yondoshish tamoyiliga
amal qilish lozim bo‘ladi. Buning uchun omborlarning fuksional vazifalarini aniqlash
va yuklarni omborlarning ichida va tashqarisida qayta ishlashning tahlili misol
bo‘ladi. Har qanday sarf xarajatlar iqtisodiy jihatdan asoslangan bo‘lishi lozim, ya’ni
sarmoya sarflash bilan bog‘liq har qanday texnologik va texnik ishlanma bozordagi
rasm bo‘lgan ana’na va texnik imokniyatlardan emas balki ratsional ravishda
maqsadga muvofiqlikdan kelib chiqishi lozim.
Omborlarning asosiy vazifasi – zahiralarni to‘plash,
ularni saqlash va
iste’molchi buyurtmalarini uzo‘luksiz va ritmik ravishda ta’minlanishiga erishish.
Logisika konsepsiyasiga muvofiq, ishlab chiqaruvchi va transport, transport va
iste’molchi o‘rtasida doimo ishlab chiqarishning notekis sikllarini tekislashga xizmat
qiladigan, turlicha transportni iste’mol qiladigan va foydalanadigan omborlar
ob’ektlari bo‘lishi lozim.
Shu boisdan moddiy oqimlarni logistik zanjirlarda
ishlab chiqaruvchidan to
iste’molchiga qadar harakati jarayonlarida turlicha saqlashva qayta ishlash, moddiy
oqimlar shakli va ko‘rsatkichlarini o‘zgartiruvchiob’ektlarining ta’sirini hisobga olish
darkor.
Makrologistik darajada shu tarmoq tizimi davlat tassarufidagi milliy,
mintaqaviy, xududiy va xo‘jaliklararo va texnologik o‘rin tutdigan omborlar xo‘jaligi
o‘z ichiga oladi.
Omborlar ob’ektlarida moddiy oqimlar dinamik ko‘rinishdan statik ko‘rinishga
qayta o‘tadi va uning teskarisi. Bundan tashqari,
saqlash tizimida va moddiy
oqimlarni qayta ishlashda bitta ko‘rsatkich kiritilib, ikkinchi ko‘rstakich chiqariladi.
Ko‘rsatkichlar sifatida kuchlanish, quvvat, ritm, moddiy oqimlar tizimi, hamda
mahsulotning turi va o‘rash usuli, transport yuklari to‘plami va h.k. E’tirof etiladi.
Logistik tizimga ayniqsa omborlar tizimiga kiruvchi yuklarni saqlash va ularni
qayta ishlash tizimi tuzilsmasi quyidagi asosiy omillarga bog‘liq bo‘ladi:
– ishlab chiqarish hajmi va masshtablari (sotish);
–
tayyorlanayotgan, sotilayotgan yoki iste’mol qilinayotgan mahsulot
turlari;
– ishlab chiqarish (savdo-sotiq)ni ixtisoslashuvi va koorperatsiyasi
darajasi;
– moddiy oqimlarni vujudga kelish texnologiyalari (tranzit yoki
omborlarda)
– ishlab chiqarish texnologiyasi yoki boshqa faoliyatning o‘ziga xos
xususiyatlari;
– omborlarni mexnizatsiyalashtirish va texnik jixozlash darajasi.
560
Yuklarni saqlash va qayta ishlash tizimlari (tizim osti) va ixtisoslashgan
logistik komplekslarda hamda sanoat korxonalarida quyidagi turdagi omborlarni o‘z
ichiga olishi mumkin
