514
Tashish qobiliyatidan yuqori darajada foydalanishli kuchun transportga baritidan
yuqori darajadan foydalanishlik lozim.
Yuk avtomobillari oldiga qo‘yiladigan zarur vazifalardan biri ular ko‘tarish
qobiliyatlari bilan kuzovlarini sig‘dira olishlari iloji boricha yaqin bo‘lishligidir. Bu
narsa esa o‘z navbatida har xil yuklarni tashishlikda ulardan samarali
foydalanilishlikni ancha yaxshilaydi. Avtobuslarga qo‘yiladigan talab, ularning
tejamkorligi va yo‘lovchilar qatnovining komforta belligidir.
Yuk avtomobillarning tashi yo‘nalish xususiyatiga bulardan tashqari quyidagilar
ta’sire tadi: yuklarni tashishga moslangaliga (go‘sht, sut, qurilish panel va fermalari
va h.k.); avtomobillar kuzovi tashiluvchi yuklar
turi va xarakteriga mosligi
(quyiluvchi, sochiluvchi, uzun o‘lchamli, tirik mol va h.k.); ortish va tushrish
operatsiyalarini tez bajarishga moslanganli (o‘zi ag‘daruvchilar-samosvallar); ba’zi
bir sanitariya-texnikishlarini tez va unga bajarilishga mosligi (dizenfitsiya-
yuqumsizlashtirish, yuvib-tozalash, ventilyasiya). Qatnov yoki yuruvning ravonligiga
(elastikligi), ya’ni, avtomobilning o‘n qir-chuqurlardan o‘tishdagi tebranishini zudlik
bilan kamaytirish xususiyati aloxida o‘rin egallaydi. Chunki shundagina tashilayotgan
yuklar sifat miqdorining saqlanuvi yuqori darajada bo‘ladi. Yuruvning ravonligi
osilmalar konstruksiyasi va mahsus amortizatorlar hamda qo‘llanilayotgan
shina
turlari bilan ko‘p jihatdan bog‘liqdir.
Yo‘lovchilarni tashishni tashkil etishda, avtobuslarga qo‘yiladigan sifat
kursatgichlariga: yo‘lovchilarni chiqishi yoki tushishini o‘ng‘ayligi, yo‘lovchilar
o‘rindiqlarini komfort abelligi hamda boshqaruvning yengilligi kiradi.
Yo‘lovchilarni chiqishga va tushishga o‘ng‘ayligi avtobuslar eshigi qurilmalari
va chiquv-tushuv zinapoyasi balandligi (ayniqsa shaharlar tipidagi avtobuslar uchun)
bilan aniqlanadi.
Yo‘lovchilar joyining komfor tabelligi o‘rindiqlar
konstruktiv parametirlari,
bo‘sh fazoning va salondagi mikro iqlim tabiyligi bilan bog‘liqdir.
Boshqaruvning yengilligi haydovchilar ish joyining o‘ng‘ayligi va ularning
boshqarishga sarflanuvchi quvvati hamda ular kabinasining mikro iqlimi bilan
bog‘liqdir.
Yo‘lovchilarni chiqish va tushishiga ung‘ayligi faqatgina ularga ung‘aylik
yaratib qolmay, avtobuslarni to‘xtov joylarida ko‘p yoki oz turishlariga xam ta’sir
etadi. Yengil avtomobillardagi bunday xususiyat ular eshiklarining katta-kichikligi va
eshik ochilish yunalishi bilan aniqlanadi. Eshik darchasi balandligi urindiq
yostig‘idan 800mm bo‘lishi tavsiya etiladi. Eshiklar ilinuvchi oshiq-moshiqlar odatda
urindiqdan oldinda bo‘lishi xavfsizroq bo‘lib haydovchi va oldingi o‘rindiq
yo‘lovchisi uchun ancha ung‘aylik beradi.
Avtobuslardagi yo‘lovchilar chiqish va tushishlarini
mosligi ular eshiklarning
eni va balandligi eshikta va qalarining ochilish yunalishi, zinapoyalar soni va ular
balandligi, qo‘l ushlagichlarni ung ayurna tilganligiga bog‘liqdir.
