465
Transport vositasining yuk ko‘tarishi va undan foydalanish.Avtotransport
saroyidagi avtomobillarning yuk ko‘tara olishiularning o‘rtacha shartli avtomobil
ko‘rsatkichi bilan quyidagicha belgilanadi:
i
н
i
ўpт
А
q
Aх
q
, t[15]
Hozirgi kunda yuqorida o‘rtacha shartli avtomobillar yuk ko‘tara olish
ko‘rsatkichi o‘cib borish tendensiyasi sezilarli darajada bo‘layotir.
Kalendar davr ichida avtomobillar soni o‘zgarishini ularni saroyda bo‘lgan
vaqtlarni hisobga oluvchi avtomobil - kun-tonna ko‘rsatkichlarini
avtomobil-kunlar
ko‘rsatkichiga nisbat qilib quyidagi formula orqali topiladi
к
i
к
н
i
ўpт
K
А
K
q
Aх
q
[16]
Yuqoridagi formulalar bilan hisoblanib topilgan o‘rtacha yuk ko‘tarish
miqdorlari ularning ba’zilari soni kalendar davrida o‘zgarganlik sababiga ko‘ra bir xil
bo‘lmaydi.
Transport vositasi yuk ko‘tarish darajasini belgilashda statik (
st
) va dinamik
(
d
) koeffitsientlardan foydalaniladi.
Avtomobillarni yuk ko‘tarish statik koeffitsienti
bu amalda tashilgan yuk
miqdorini, uning belgilangan (nominal) qobiliyati miqdoriganisbatidir.
1 marta qatnov uchun
н
а
C
q
q
[17]
Bir necha qatnov (z
yuq
)lar uchun ularni o‘rtacha qiymati:
к
ю
н
a
C
Z
q
q
[18]
Iboratdir.
Har xil masofalarga yoki har xil miqdordagi yuk va yo‘lovchilarni,har xil yuk
ko‘tarish avtomobillarni turli masofalarda ishlashlarida statik yuk ko‘tarish
koeffitsientidan foydalanish etarli bo‘lmaydi. Shuning uchun,unga qo‘shimcha
bajarilgan tkm transport ishlarini tashish jaryonida nominal qobiliyatlardan to‘la
foydalanilgandagi miqdori nisbatibo‘lgan dinamik ko‘rsatkich aniqlaniladi.
Bir avtomobil va bir necha yukli qatnov
uchun bu koeffitsient
юк
н
а
к
ю
юк
н
а
Д
L
q
Р
Z
l
q
Р
[19]
466
Avtotransport saroyidagi barcha avtomobillar uchun
юк
н
а
Д
AL
q
Р
[20]
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, yuk tashish avtomobillaridan foydalanishda
ayrim ikki holda statik va dinamik yuk ko‘tarish
qobiliyatidan foydalanish
koeffitsienti bir-biriga teng bo‘ladi, aenan:
1. Agarda bir avtomobil har xil masofaga va amalda bir xil hajmdagi yuk
tashisa, ya’ni q
amalda
= const.
2. Agar bir avtomobil har xil hajmdagi yukni,
bir xil masofaga tashiganda,
ya’ni
l
yuq
= const.
Bunday hollarda
st
foydalanish ancha engillik beradi.
d
dan agar avtomobil bir necha yukli qatnovni har xil masofaga tashib va har
safar har xil xajmdagi yukni tashishda foydalaniladi.
