φ к va maydon kuchlanganligi
k E
bo o’lgan elektr maydonini hosil qiladi (7v-7g-rasm). Zaryadlarning kuchishi
elektr maydon kuch chiziqlari bo’yicha bo’lgani uchun unga
dreyf toki deyiladi.
Diffuziya toki bilan dreyf toki tenglashganda muvozanat hosil bo’ladi. U dinamik
muvozanat deyiladi (tok tashuvchilarning soni o’zaro teng bo’ladi). Kontakt
sohasidagi zaryadlarga kambag’al bo’lgan soha yarim o’tkazgichning kovak va
elektron o’tkazuvchanlikka ega qatlamlarini bir-biridan ajratib turadi. Bu qatlam
to’siq qatlam deb, hosil bo’lgan potentsiallar ayirmasi esa
potentsial to’siq deb
ataladi. Ko’rib o’tilgan jarayonda
р-n o’tish hodisasi yuzaki tushuntirildi. Lekin uni
zonalar nazariyasi asosida aniq bajarish mumkin.
Potentsial to’siqning tashqi manba ta’sirida o’zgarishini, ya’ni
p-n o’tishning
volt-amper xarakteristikasini aniqlaymiz.
p-n o’tishga tashqi manba ulansa,
potentsial to’siqning balandligi o’zgaradi va tok tashuvchilarning dinamik
muvozanati buziladi. Natijada diffuziya va dreyf toklarining muvozanati ham
buzilib natijaviy tokning kattaligi tashqi manbaning kuchlanishiga bog‘liq bo’lib
qoladi. Bu bog‘lanishning analitik hisoblab, grafikda tasvirlash mumkin. Uni
p-n o’tishning volt-amper xarakteristikasi deb ataladi.
O’z. Varaq Hujjat № Imzo Sana Varaq 1.20 N.XQM 00.00.000 HYo
Volt-amper xarakteristikasini aniqlashda oson bo’lishi uchun tashqi
manbaning kuchlanishi faqat kontakt sohasiga qo’yilgan deb qaraladi, ya’ni yarim
o’tkazgich hajmdagi potentsial tushuvchi hisobga olinmaydi.
Birinchi holda tashqi manbani shunday ulaylikki uning hosil qilgan maydon
kuchlanganlik vektori
