|
Yonilg‘ilar zichligi va qovushqoqligi
|
| bet | 19/23 | | Sana | 28.05.2024 | | Hajmi | 5,66 Mb. | | #255684 |
Bog'liq otamurodov umid 22 Yonilg‘i |
Zichligi kgm3 (20 S)
|
Dinamik qovushqoqlik, MPa S, (20S).
|
Avtomobil benzini
|
730780
|
0,550,62
|
Reaktiv yonilg‘i
|
750840
|
1,53,3
|
Dizel yonilg‘i
|
830875
|
1,56,0
|
Mazut
|
9501060
|
100170
|
2-jadval
Xorijiy mamlakatlar benzinlari Mamlakat |
Benzinning nomi
| Oktan soni |
Tadqiqot usuli
|
Motor usuli
|
Avstriya
|
Super
|
97 . . . 98
|
-
|
Doimiy
|
88 . . . 92
|
82 . . . 87
|
Braziliya
|
Super
|
90
|
82
|
Doimiy
|
80
|
73
|
Angliya
|
Besh yulduzli
|
100
|
90 . . . 93
|
To‘rt yulduzli
|
97
|
91
|
Uch yulduzli
|
94
|
86
|
Ikki yulduzli
|
90
|
84 . . . 86
|
Italiya
|
Super
|
98 . . . 99
|
88 . . . 92
|
Doimiy
|
85 . . . 88
|
82 . . . 84
|
AQSH
|
Super
|
96 . . . 102
|
86 . . . 94
|
Doimiy
|
90 . . . 96
|
82 . . . 90
|
Etillanmagan
|
91 . . . 93
|
82 . . . 85
|
Fransiya
|
Super
|
97 . . . 99
|
87 . . . 88
|
Doimiy
|
89 . . . 91
|
80 . . . 83
|
Germaniya
|
Super
|
98 . . . 99
|
88 . . . 89
|
Doimiy
|
91 . . . 93
|
84 . . . 86
|
Ichki yonuv dvigatellarining kuchaytirilgan darajasiga qarab olti guruhda (A, B, V, G, D, YE) motor moylari ishlab chiqariladi va ular tarkibidagi qo‘shilmalari bilan farqlanadi.
A guruhdagi moylar tarkibida 3 %gacha qo‘shilmalar mavjud bo‘lib, kuchaytirilmagan dvigatellarda qo‘llaniladi.
B guruhlagi moylarga 6 %gacha qo‘shilmalar qo‘shilib, kam kuchaytirilgan dvigatllarda ishlatishga mo‘ljallangan.
A va B gruhdagi motor moylari dizel dvigatellarda ishlatilmaydi.
V guruhdagi moylarga 8 %gacha qo‘shilmalar qo‘shilib, o‘rta kuchaytirilgan dvigatellarda ishlatiladi.
G guruhdagi moylarga 14 %gacha qo‘shilmalar qo‘shiladi va yuqori kuchaytirilgan dvigatellarda foydalaniladi.
D guruhdagi moylarga 18 %gacha qo‘shilmalar qo‘shiladi va og‘ir sharoitda ishlaydigan, yuqori kuchaytirilgan dizel dvigatellarida ishlatiladi.
YE guruhdagi moylarga 25 %gacha qo‘shilmalar qo‘shiladi va tarkibida 3,5 % oltingugurt bo‘lgan, og‘ir yonilg‘ida ishlaydigan, dizel dvigatellarida ishlatiladi.
Moylarning ekspluatatsiya xususiyatlarini yaxshilash maqsadida ularga maxsus qo‘shilmalar qo‘shiladi. Qo‘shilmalar o‘z xususiyatlari bo‘yicha: qovishqoqlikni oshiruvchi, depressor, yuvuvchi, oksidlanishga qarshi, zanglashga (korroziya) ga qarshi, yeyilishga qarshi, ko‘piklanishga qarshi va chiniqtiruvchi turlarga bo‘linadi.
Qovushqoqlikni oshiruvchi qo‘shimcha sifatida quyuqlantirish xususiyatiga ega bo‘lgan, molekular massasi 10 20 ming bo‘lgan poliizobutilendan foydalaniladi.
Depressor qo‘shilma past haroratda moyning oquvchanligini yaxshilab, quyuqlashish haroratini pasaytiradi. Moy tarkibida yuqori haroratda eriydigan qattiq uglevodorodlar (parafin va serezin) kam miqdorda mavjud bo‘lib, past haroratda kristal panjara hosil qilib, moy oquvchanligini qiyinlashtiradi. Moy tarkibidagi depressor qo‘shilmalarning molekulalari paydo bo‘la boshlagach kristallarni o‘rab olib, kristal panjara hosil bo‘lishini oldini oladi.
Yuvish xususiyatiga ega bo‘lgan qo‘shilmalar dvigatelning detallarida qurumlarni va lak qatlami hosil bo‘lishini oldini oladi. Yuvuvchi qo‘shilmalar moy tarkibida hosil bo‘lgan mayda smolali-asfalt mahsulotlarini o‘rab olib, ularni detallarga yopishib qolishdan saqlaydi.
Oksidlanishga qarshi qo‘shilmalar moyning kimyoviy barqarorligini oshiradi. Moy tarkibidagi fosfor, oltingugurt va boshqa metallar oksidlanish reaksiyasini to‘xtatib, metalni oksidlanish jarayoniga katalitik ta’sirini pasaytiradi.
Korroziyaga qarshi qo‘shilmalar tarkibiga oltingugurt va fosfor kirib, ular metall yuzasida fosfid va sulfit qatlamni hosil qilish hisobiga antifriksion qatlamni muhofaza qiladi.
Yeyilishga qarshi qo‘shilma sifatida oltingugurt, xlor va fosfor birikmalari ishlatiladi. Birikmalar metal bilan kimyoviy reaksiyaga kirishib, yuzada yupqa chegaraviy qatlam hosil qiladi. Bu qatlam detallarning yuzalarini bevosita tutashini oldini olib, yeyilishni kamaytiradi.
Chiniqtiruvchi qo‘shilmalar ishqalanish yuzalarida chegaraviy adsorbsiya qatlami hosil qilishga asoslangan bo‘lib, detallarning yuzalaridagi mikro g‘adir-budirliklarni tekislanishini tezlashtirib, mustahkamligini oshirish bilan birgalikda, yeyilishga chidamligini oshiradi.
GOST 17479.1-85 bo‘yicha motor moylari quyidagicha markalanadi: Masalan: M-8-V1, - «M» harfi, motor moyi ekanligi, 8 raqami, qovushqoqlik sinfini, «V» harfi va indeksdagi 1 raqami, ekspluatatsiya xususiyati bo‘yicha «V» guruhga mansubligi va o‘rta kuchaytirilgan karburator dvigatellarida ishlatilishini bildiradi.
M-10 G2 – «M» - harfi, motor moyi ekanligi, 10 raqami, qovushqoqlik sinfini «G2» harfi bilan va indeksidagi 2 raqami, ekspluatatsiya xususiyati bo‘yicha «G» guruhga mansubligi va yuqori kuchaytirilgan dizel dvigatellarida ishlatilishini bildiradi.
M-6310-V – «M» harfi motor moyi ekanligi, qovushqoqlik sinfi 6310, «Z» harfi moyning tarkibida quyuqlashtiruvchi qo‘shilma mavjudligi va qishki yoki umum mavsum moyi ekanligi, indekssiz «V» harfi universal, ya’ni o‘rta kuchaytirilgan karburator va dizel dvigatellarida ishlatilishini anglatadi.
Amerika qo‘shma shtatlari (ARI) tasnifi bo‘yicha motor moylari ikki toifaga bo‘linadi: «S»-servis: «S»-tijorat.
S (Service Station) moylari karburator (benzinli) dvigatellarida, S (Commercial) moylari dizel dvigatellarida ishlatiladi. SAE motor moylarini ishlatish sharoiti 3-jadvalda keltirilgan.
3-jadval.
|
| |
