amplituda-chastota xarakteristikasi

308 
10.20-rasm.
OKning ekvivalent sxemasi. 
Kuchaytirishning kompleks koeffitsiyenti deb 
1
2
/
)
(
U
U
j
K



=
ω
kattalik aytiladi. 
Amaliyotda zanjirning chastota xarakteristikasi 
1
2
/
)
(
U
U
K
=
ω
va uning faza xarakteristikasi 
1
2
)
(
ϕ
ϕ
ω
ψ
−
=
alohida 
koʻriladi. Bu yerda 
ψ
(
ω
) – zanjirdan 
oʻtayotgan signal 
chastotasi 
ω
ning faza 
oʻzgarishi.
RC
– zanjirdan oqib 
oʻtayotgan tokning kompleks amplitudasi, 
kuchlanishning kompleks amplitudasi bilan 
Z
U
I



/
1
=
munosabat 
yordamida 
bogʻlangan. Bu yerda 
Z

kattaligi zanjir qarshiligi ma’nosiga 
ega. 
RC
– zanjir uchun
)
/
1
(
C
j
R
Z
ω
−
=

boʻlib, bu yerda 
)
/
1
(
C
j
ω
−
- 
kondensatorning kompleks qarshiligi. Bundan 
sigʻimdagi (zanjir 
chiqishida) kuchlanishning kompleks amplitudasi 
RC
j
U
C
j
I
U
U
C
ω
ω
+
=
=
=
1
1
2




. 
Demak,
RC
j
K
ω
ω
+
=
1
1
)
(

. 
Bundan zanjirning ACHXsi (moduli): 

309 
2
2
2
2
)
1
(
1
1
1
)
(
RC
C
R
K
ω
ω
ω
+
=
+
=
(10.14) 
va faza xarakteristikasi tenglmasi: 
RC
arctg
ω
ψ
−
=
. (10.15) 
Oxirgi tenglik 
2
/
π
ψ
=
boʻlgandagina haqiqiydir. 
RC
– zanjir 
kirishiga garmonik EYUK ulansa tok (kuchlanish) qiymati 
RC
=
τ
vaqt doimiysi bilan eksponensial qonunga binoan kamayadi. 
Kuchaytirish koeffitsiyenti uning past chastotadagi qiymatiga 
nisbatan 
2
marta (3 dB)ga kamayadigan vaqt doimiysini 
τ
B
deb 
belgilaymiz. 
B
B
B
f
π
ω
τ
2
/
1
=
=
ekanligini inobatga olgan holda (10.14) 
ifodani
2
)
/
(
1
1
B
U
f
f
K
−
=
koʻrinishda qayta yozamiz. 
Chastota 
f
B
kuchaytirish koeffitsiyentining chegaraviy chastotasi
deb ataladi. 
Natijada, 
f
 
 
>
 f
B
chastotalar 
oraligʻida OKning kuchlanish boʻyicha 
kuchaytirish koeffitsiyenti modulining chastotaga 
bogʻliqligini: 
2
0
)
/
(
1
B
U
U
f
f
K
K
−
=
(10.16) 
q
oʻrinishda yozamiz. Bu yerda, 
K
U0 
f < f
B 
boʻlgandagi kuchaytirish 
koeffitsiyenti. 
K
U
va
f
qiymatlari katta 
boʻlgan hollarda, 
K
U
– ning detsibellarda 
ifodalangan logarifmik birligidan foydalaniladi 
)
/
lg(
20
)
(
КIR
CHIQ
U
U
dB
D
=
. 
Shu sababli OK ACHXsini qurishda 
K
U
dB da, chastota esa 
logarifm masshtabda gorizontal 
oʻqda ifodalanadi. Bundan tashqari, 

310 
logarifm masshtab chastota xarakteristikalarini grafik ifodalashda qulay, 
chunki ularni 
qoʻshish
imkonini beradi. Bu xarakteristika logarifm 
ACHX (LACHX) deb ataladi. 
Kuchaytirish 
koeffitsiyenti (10.16) ni logarifmlab, 
bitta
kuchaytirish kaskadiga ega 
boʻlgan OK uchun LACHX ifodasini olamiz: 
2
0
)
/
(
1
lg
20
lg
20
)
(
B
U
U
f
f
K
dB
K
+
−
=
. (10.17) 
LACHX 2.21-rasmda keltirilgan. 
f
 

B 
chastota qiymatlarida LACHX chastota 
oʻqiga parallel 
boʻlgan toʻgʻri chiziqdan iborat boʻladi. Chastota ortishi bilan 
kuchaytirish koeffitsiyenti (10.17) ning 
oʻng tomonidagi ikkinchi tashkil 
etuvchi hisobiga 
K
U
kamaya boshlaydi. Ma’lum yaqinlashishlarda, 
f
 
>
f
B
chastotada 
K
U 
20 dB/dekada tezlikda pasayishi amalga oshadi deb 
hisoblash mumkin. Bunda chastotaning 10 martaga ortishi, 
K
U
ni 20 dB 
ga kamayishiga olib keladi. Haqiqatdan ham, 
f
 
>>
f
B
shartida (10.17) 
ning ildiz osti ifodasini soddalashtirish mumkin. Bunda
)
/
lg(
20
lg
20
)
(
0
B
U
U
f
f
K
dB
K
−
=
hosil 
boʻladi. 
Shunday qilib, (
f
 
 
>
f
B
) yuqori chastotalar sohasida LACHX 
chastotalar o
ʻqiga 20 dB/dekada ogʻish toʻgʻri chizigʻi koʻrinishida 
ifodalanadi. LACHXning chastotalar bilan kesishish nuqtasi, kuchlanish 
boʻyicha kuchaytirish koeffitsiyenti birga teng boʻlgan 
f
1
chastotaga mos 
keladi (
K
U
(
f
1
)=1). 
K
U
ning pasayishi dB/oktava larda ifodalanadi. 
Chastotaning 2 marta 
oʻzgarishi oktava deyiladi. Xarakteristikaning 
bunday pasayishi sodda past chastota filtrlari va korreksiyalangan OKlar 
uchun xosdir. 
Koʻp kaskadli kuchaytirgichlarda bunday xarakteristikalar har bir 
kaskad xarakteristikalarini algebraik 
qoʻshish yoʻli bilan hosil qilinishi 
mumkin. Unda 
koʻp kaskadli kuchaytirgichning har bir LACHXsi 
n
·20 
dB/dekada 
ogʻishga ega boʻlgan toʻgʻri chiziqlar bilan ifodalanadi. Bu 
yerda birinchi kaskad uchun 
n
=1, ikkinchi kaskad uchun 
n
=2 va x.k. 
Turli kaskadlarda tranzistorlar xossalari va mahalliy manfiy TA 
chuqurigi turlicha 
boʻlganligi sababli, vaqt doimiy 
τ
Bi 
lari ham turlicha 
boʻladi. 
f
1i 
chastotalar ham turlicha 
boʻladi. 
Bu usul yordamida uch kaskadli OK uchun tuzilgan LACHX va 
FCHX 10.21-rasmda keltirilgan.