O‘qitish shart-sharoiti:
Guruhlarda ishlashga, m
o’ljallangan o’quv
xonasi.
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari:
Og’zaki so`rov, tezkor-so’rov, savol-javob.
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat
bosqichlari:
Faoliyat mazmuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
I. Kirish bosqichi
(5 daqiqa).
1.1.
Salomlashadi,
davomatni
aniqlaydi.
1.2. Mavzuning nomi, maqsadi va rejasi
bilan tanishtiradi.
1.3.
O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini
baholash mezonlari bilan tanishtiradi.
Salomlashadilar
Tanishadilar.
Diqqat qiladilar.
Savollar
beradilar.
II. Asosiy
bosqich
(65 daqiqa).
2.1.Tayanch
bilimlar
b
o’yicha
o
‘quvchilarning ishlarini kuzatib turadi.
2.2. O‘quvchilarga “Aqliy hujum”
usulidan foydalanib “mayda bo’laklarini
tayyorlash
haqida so’zlab bering?” savoli bilan
murojaat qiladi. Reja asosida ma’ruza
qiladi.
2.3. O‘quvchilarni guruhlarga tayanch
bilimlardan foydalangan holda bajarish
uchun topshiriq varaqalarini tarqatadi.
2.4. Guruhlarda ishlash qoidasini
eslatadi, yo’naltiradi, tushuntiradi.
2.5.Olingan
bilimlarni
aniqlash
maqsadida tezkor-
so’rov o’tkazadi.
Berilgan
topshiriq ustida
ishlaydilar.
Javob beradilar.
Tinglaydilar,
yozib oladilar.
Guruhga
bo’linadi.
Diqqat qiladilar.
Topshiriqni
bajaradilar.
Savollarga javob
beradilar.
III. Yakuniy
bosqich
(10 daqiqa)
3.1. Mavzuni umumlashtiradi, umumiy
xulosalar
qiladi,
yakun
yasaydi,
savollarga javob beradi.
3.2. O‘quvchilar ishini baholaydi, o’quv
mashg’ulotining maqsadga erishish
darajasini tahlil qiladi.
3.3 Mustaqil ish uchun vazifa beradi.
Mavzuga doir savollarga javob yozish
uchun turli xil tarqatmalar tarqatilib
yuboriladi.
Diqqat qiladilar.
Savol beradilar.
Vazifani yozib
oladilar.
Fan o‘qituvchisi: M.Raysaliyeva
Mavzu: BOLALAR SHIMINI TIKISH KETMA-KETLIGINI TUZISH VA MAYDA
BO’LAKLARINI TAYYORLASH TEXNALOGIYASI.
Reja:
1-
Bolalar shimini tikish ketma-ketligini tuzish
2-
mayda bo’laklarini tayyorlash
3-
vitichkalarga ishlov berish
4-
Shim asosiy bo’laklariga NII berish
Tayanch iboralar: shim bichig`I, odim qirqimi, vitichka, pocha qirqim.
Shim bichig’ining bo’laklari, chiziq va qirqimlarining nomlari
Bichiq bo’laklari. Shim avra, astar va qo’shimcha qatlam bo’laklaridan iborat
bo’ladi. (ularning soni va shakli modelga bog’liq). Shim avrasining bo’laklari avra
gazlamadan bichiladi. Ular quyidagilardan iborat old bo’laklar – 2 ta, ort bo’laklar
– 2 ta, belbog’lar ikki qismdan iborat – 1 ta, cho’ntak mag’izlari – 4 ta, ko’rinmalar
2 ta.
Qo’shimcha materiallarga shim yuqori qirqimiga ishlov berish uchun korsot
tasma shim pochasiga ishlov berish uchun tasma va qotirma materiallar kiradi.
Qotirma materiallardan ostki belbog’ ikki qismdan iborat – 1 ta belboqqa korsaj
tasmasiz ishlov berilganda yon cho’ntak xaltalar – 2 ta bichiladi.
Bichiq bo’laklarining chiziqlari va qirqimlarining nomlari.
Shim bichig’ida quyidagi nomdagi chiziqlar va qirqimlar bo’ladi: shim old
bo’lagida yuqori qirqim 1, oldingi qirqim 2, odim qirqim 3, pocha qirqim 4, yon
qirqim 5 va uloqlar ulash chizig’i T.83-moduldan andozalar spetsifikatsiyasiga
qarang.
1-rasm. Bolalar shimining mayda bo’laklari.
Bichiq bo’laklarini tikishga tayyorlash
Bo’laklarni tayyorlash, bir-biriga ulash va cho’ntaklarni joylashtirish uchun
kerakli nazorat belgilari old va ort bo’laklarda borligi tekshiriladi.
Ort bo’lakda uloqlar bo’lsa, odim qirqim bo’ylab uloqning ulama choki uchun
tikish haqqi kerak bo’ladi. Uloqlar shakli va o’lchami andozaga binoan aniqlanadi.
Ort bo’lakdagi gazlama guli uloq guliga to’g’ri kelishi kerak.
Old va ort bo’lak yuqori qirqimidagi nazorat belgilari, vitochka-taxlamalar
joylashishini andozalarga binoan tekshirib bo’lakning teskrisi tomondan aniqlanadi.
Ulashning aniq va shim balansi to’g’ri bo’lishi uchun, yon va odim qirqimlarda
nazorat belgilari borligi tekshiriladi. Gazlamaning juda ko’zga tashlanadigan katak
yo’l-yo’l guli yon choklarida bir-biriga to’g’ri kelishi kerak.
Shim taqilma oxirini aniqlash uchun, nazorat belgisi oldingi qirqimning pastki
qismida bo’lishi kerak.
Vitochkalarga ishlov berish
Shimning ort bo’lagida uloq bo’lib, uni asosiy bo’lakka ulashdan oldin
qirqimlarni maxsus mashinada yo’rmab chiqiladi. Uloqlarni ulashda shim
bo’laklarining o’ngi tomonlarini ichkariga qaratib qo’yiladi. Qirqimlari tekislanadi
va 10 mm kenglikda chok solib, ulab tikiladi. Vitochkalarning kengligi, qanday
joylashishi soni shimning gavdaga qanchalik yopishib turishiga va gavdaning
to’laligiga bog’liq.
Shim old bo’laklarida qirqma vitochkalar yoki dazmollanmaydigan taxlama-
vitochkalar qilinadi. Shim old bo’lagini vitochkaning belgilangan o’rta chizig’i
bo’ylab bukib, yuqori qirqimidagi nazorat belgilari to’g’ri keltiriladi. Vitochkaning
yon tomoni, bo’yi yuqori qirqimidan boshlab chokni tobora yo’q qila borib, biriktirib
tikiladi, baxyaqatorning boshlanishi va oxiri puxtalab qo’yildi. Taxlama-vitochkani
yuqori-qirqimdan boshlab pastga tomon belgilangan chiziq bo’ylab 40-50 mm
biriktirib tikib, boshlanishi va oxiri puxtalab qo’yiladi. Pastki puxta o’rniga bukilgan
joyga nisbatan to’g’ri burchak hosil qilgan baxyaqator yuritib qo’ysa ham bo’ladi.
Shim ort bo’laklarida yuqori qirqimdan boshlab bittadan yoki ikkitadan
vitochka qilinadi ular qirqma yoki noqirqma bo’lishi mumkin. Noqirqma
vitochkalar, old bo’laklardagi singari, bo’rlangan chiziqlar bo’ylab tikiladi. Qirqma
vitochkalarni tikishda bo’lakning o’ngi tomoni ichkariga qaratib qo’yiladi, vitochka
qirqimlari tekislanadi va ularni 7-8 mm kenglikdagi chok kenglikda tabora yo’qota
borib biriktirib tikiladi va baxyaqator vitochka qirqimidan 10-15 mm pastroqda
puxtalanadi. Vitochka qirqimlari maxsus mashinada yo’rmalanadi. Shu bilan bir
vaqtda yon, odim va o’rta qirqimlar ham yo’rmalanadi.
Ort bo’laklarga uloqlar tikilib vitochkalarga ishlov berilgandan keyin namlab-
isitib ishlov berishga kirishiladi.
Shim asosiy bo’laklariga NII berish
Namlab isitib ishlov berish shim tikishdagi ma’suliyatli operatsiya
hisoblanadi. Tayyor holdagi shimning tashqi ko’rinishi va shakli shunga bog’liq.
Tarkibida sun’iy tolalar ko’p bo’lgan gazlamalardan shim tikilganda namlab-isitib
ishlov berish nihoyatda murakkab bo’ladi. Shuning uchun bunday holda shimning
shakli konstruktsiya yordamida hosil qilinadi. Namlab isitib ishlov berish uloqlarni
va vitochkalarni yorib dazmollashdan boshlanadi. Shimni ort bo’laklariga chap va
o’ng bo’laklarini, o’ngini ichkariga qaratib qo’yib, maxsus yostiqlari bor presslarda
shakl beriladi. Pressda shakl berishning mohiyati yostiqlarning qabariq-botiq
shaklda ekani oqibatida kerakli joylarda qirqimlarni chizishdan iborat bo’ladi. Shim
bo’laklariga namlab isitib ishlov berishda, uning kanstruktsiyasiga, materialning
tolasiga bog’liq bûladi, bu ishni bichiqchi belgilaydi. Buyurtmachi gavdasiga mos
shakl berish uchun old va ort bûlaklariga namlab isitib ishlov beriladi.
Namlab isitib ishlov berish mumkin bûlgan materilalardan tikiladigan klassik
bichimli shimlarga quyidagi tartibda ishlov beriladi:
1)
shim old bûlagiga namlab isitib ishlov berish;
2)
shim ort bûlagiga namlab isitib ishlov berish;
3)
shim astariga namlab isitib ishlov berish.
Shim astariga ishlov berish
Shimning tizza qismi chûzilmasligi uchun unga astar qûyiladi (astarning
bukish ùaqini 10-15 sm ùisobga olmay bichiladi)
Bichishdan oldin astarli gazlama dekatirlanadi.
Shim astari old bûlak avrasiga moslab bichiladi.
Astarning (pochasiga) ostki qirqimi maxsus mashinada yûrmalanadi; yopiq
qirqimli bukma chok bilan bukib tikiladi yoki maxsus qaychida arra tishli qilib
qirqiladi.
Stol ustiga, old bûlak astariga ûngini pastga qaratib yoziladi, uning ustiga
shim avrasining ûngini yuqoriga qaratib qûyiladi.
Shim avrasining astariga qirqimlardan 3-4 sm oraliqda qûyiladi va yirikligi
1-1,5 sm tûg’ri sirma qaviq bilan bostirib kûklanadi. Shim avrasidagi vitochkalar
joyida astardan taùlama ùosil qilib kûklanadi.
Shim old bûlagining yon va odim qirqimlari astar bilan birga maxsus
mashinada yûrmalanadi.
Ort bûlakning yon odim va ûrta qirqimlari ùam yûrmalanadi.
Yûrmash ishlari shimning ûngi tomonidan bajariladi.
Kamar tutkichga ishlov berish
Kamar tutkich - bu shim belbog’idagi asosiy bo’lak ùisoblanadi.
Kamar tutkich asosan 2 ta bo’lakdan iborat bûlib, asos va astar bo’laklaridir.
Kûpincha ûrta qalinlikdagi matolardan shim tikilganda kamar tutkich bitta asos
matodan bûylama ip yûnalishi bûyicha bichib olinadi va ag’darma chok yoki
maxsus buklagich mashina yordamida buklab tikiladi.
Modelga kûra belbog’g’a kamar tutkich bûlsa, uni shim yuqori bel qismiga
ulash paytida belbog’ tagiga kamar tutkichni pastki qirqimiga qûyib, ularni belbog’
ulaydigan chokra perpendikulyar joylab tikiladi. Kamar tutkichning yuqori
qirqimini ichkariga bukib, kamar ûtishiga soliqi ùosil qilib, bukilgan ziyidan 1-2
mm oraliqda bostirib tikiladi. Kamar tutkich modelga qarab shim beliga qarab
joylashtiriladi.
NAZORAT SAVOLLARI
1. Shim orqa vitochkasining uzunligi necha sm bûlishi kerak?
2. Shim old bo’lagida nima uchun taxlama ishlanadi?
3. Shim odim qirqimlarini ishlashda chok kengligi qancha bo’ladi?
4. Shim pochasi nima sababdan tasma bilan ishlanadi?
5.Shim old bo’lagiga nima uchun astar qo’yiladi?
6.Shim astar uzunligi asosiy uzunlikdan necha sm da joylashadi?
|
