Hozirgi k u n d a xorijiy mamlakatlarda davlat kadastrinin^

davlat departam entlarida joylashgan m intaqaviy soliq boshqarm a- 
liu i toraonidan yuritiladi.
Davlat kadastr hujjatlari xizm ati idorasining faoliyati esa 
kadastr planlarini tuzish va ulam i saqlashdir.
M intaqaviy soliq boshqarm asining vazifasi esa m avjud 
ma’lum otlam i yangilab turish, zam on talablariga jav o b beradigan 
darajada saqlash va shu asnoda k o ‘chm as m ulkni baholash ham da 
ulami soliqqa tortishdan iboratdir.
I 
lozirda Fransiyada yer kadastrining avtom atlashtirilgan tizim i 
ishlab turibdi. Tizim ga 5 m intaqaviy hisoblash m arkazi va 306 
mahalliy kadastr byurosi kiradi.
Bular soliq boshqarm alarini o ‘zlarining m a ’lum otlar bankidagi 
kadastrga doir so ‘nggi m a ’lum otlar bilan ta ’m inlaydi.
U m um an 
olganda, 
avtom atlashtirilgan 
tizim ning 
asosiy 
vazifasi, barcha yer uchastkalari, k o ‘chm as m ulk obyektlari 
haqidagi m a ’lum otlam i y ig ‘ish, saqlash, uni qayta ishlashdan 
iboratdir.
X aritalam i ehizish, ulam i yangilab turish ishlariga xususiy 
linnalam i jalb etish yaxshi natija berdi. A gar kadastr tuzishga 6 yil 
davom ida davlat 1 m lrd. A Q Sh dollari sarflagan b o ‘lsa, keyingi 3 
yil davom ida kadastrdan kelgan daroinad 2,5 m lrd. A Q Sh dollarini 
tashkil etdi.
H ozirda Ispaniyada 23 mln. k o ‘chm as m ulk birligi b o is a , 
shundan 20 m illioni qishloq x o ‘jalig i uchastkalaridir. U ning 70 
foizga yaqini yangilangan.
M am lakatda shaharsozlik kadastri ham tuzilgan. H ar bir 
ko‘chm as m ulkka alohida hujjatlar jo riy qilingan.
Unda binoning fotosurati, m aydoni, necha qavatliligi, har bir 
qavatning chizm asi, xonadonning tavsifi, foydalanilm aydigan 
m aydon, qachon qurilgani va shunga o ‘xshash boshqa iqtisodiy 
m a ’lum otlar keltirilgan b o ia d i.
Y er kadastrida esa, yer uchastkasining am aldagi chegarasi, 
m aydoni, ekin turi, hosildorligi k o ‘rsatilgan. Bir yer uchastkasining 
kadastrini tuzish, shahar sharoitida 20 AQ Sh dollarini, ekin 
m aydoni uchun 9 dollam i tashkil etadi. Shundan xaritani qayta 
tuzishga 1,5 dollar sarflanadi.
175

G erm aniyada kadastr ishlari yer kadastr boshqarm alan 
tom onidan bajariladi. B unday boshqarm alar, odatda, Ichki ishlai 
vazirligi yoki M oliya vazirligi tarkibida b o ia d i.
K adastr xaritalari 1:5000-1:200000 m asshtablarda tuziladi.
M ahalliy 
kadastr 
boshqarm alari 
o ‘zlariga 
ajratilgan 
hududlardagi m avjud yer va boshqa k o ‘chm as m ulklam i hisobga 
oladi, ulam i ta ’riflaydi. K adastr m a iu m o tla ri uzluksiz ravishda 
yangilanib turadi.
Y er uchastkalari, ekin m aydonlari, va boshqa yerlam ing tasvii i 
yer tasvirlovi b o iim la r i tom onidan bajariladi. Tasvirlov baholari 
yer va m ulk egalaridan, jam o at tashkilotlaridan olinadi. Hozirda, 
G erm aniyada bajarilayotgan kadastr tizim ini yanada m ukam - 
m allashtirish m asalasi m a’lum ot banklaridagi barcha axborotlarni 
birlashtirishdan iboratdir.
Y er va u bilan b o g iiq b o ig a n barcha turdagi k o 'chm as 
m ulklam ing hozirgi holati "Y er kitobi” da qayd qilinadi, mulk 
egalarining faoliyati sir tutiladi.
K o ‘pgina Y evropa m am lakatlarida b o ig a n id e k , Shvetsiyada 
ham kadastr k o ‘p m aqsadlidir. K adastr m a iu m o tla ri yer va boshqa 
k o 'ch m as m ulk egalarining yerga va m ulkka egalik huquqini 
m axsus m ulkiy kitoblarda qayd qiladi, soliq m iqdorini belgilaydi, 
undan tashqari davlatga qarashli yer m anbalarining sam arasini 
oshirish borasidagi siyosatiga xizm at qiladi.
Y er kadastri m asalalari qam roviga kadastr m aiu m o tla rin i 
to 'p lash , ulam i qayta ishlash, saqlash, m ulkiy huquq, yer va m ulkni 
soliqqa 
tortish 
vazifalaridan 
tashqari, 
yer 
uchastkalarini 
shakllantirish, ulam ing tasvirlovini tayyorlash kabi ishlar ham 
kiradi.
D aniya davlat kadastri quyidagi to ‘rt b o iim d a n iborat:
1. Yer uchastkalarining r o ‘yxati. Unda, yer uchastkasining 
tartib raqam i, m aydoni, egalik guvohnom asining raqam i, ulam ing 
holati, o ‘zgarishlar haqidagi m a iu m o tla r, yer uchastkalarini b o iis h
yoki ularni bir-biriga q o ‘shib olish kabilar keltiriladi;
2. K adastr xaritalari;
3. Y er uchastkalarini o ic h a s h hujjatlari, ulam ing chegaralari 
haqidagi m a iu m o tla r;
176

4. 
K adastr tasvirlovlari tarm oqlarini bogMovchi 
nazorat 
m iqtalarining r o ‘yxati.
K o‘chm as m ulk bilan b o g ‘liq barcha o ‘zgarishlar kadastrda o ‘z 
nksini topadi. Bu ishlarga geodezik ishlam i bajarishga ruxsatnom a 
(lilscnziya) si bor xususiy yer tuzuvchilar ham ja lb qilinadi. 
Ko‘chm as m ulk egasi o ‘z m ulkining tarkibida b iror o 'z g a rish r o ‘y 
bcrsa, u haqda kadastr b o ‘lim iga o ‘zgarishlar haqida hujjat olib 
keladi va kadastr idorasi hujjatning to ‘g ‘ri ekanligiga ishonch hosil 
qilsa, u holda m ulk egasining huquqi m uhofaza qilinib, hisobiy 
kitoblarga o'zg artirish lar kiritiladi. A ks holda, hujjatlam i kadastr 
xizmati xodim larining o ‘zlari tayyorlab, m ulk egasiga tezda 
yordam beradi.
B ulardan tashqari, hisobiy kitobda shaxsning xususiy m ulkka 
nisbatan cheklangan huquqi, shu jum ladan, birovning k o 'ch m as 
m ulkidan foydalanishning cheklangan huquqi (servitut), uni 
garovga q o ‘yish kabi am aliyotlar ham k o ‘rsatiladi. K adastr xizm ati 
m am lakat m arkazidan uzoq b o ‘lgan m intaqalarda joy lash g an 85 
okrug sudlarida joylashgan b o 'lib , ular A dliya vazirligi tarkibiga 
kiradi.
Shuni alohida qayd qilish kerakki, tijorat m aqsadlarida barpo 
etilgan bino va inshootlar kadastr hujjatlarida ko'rsatilg an yer 
uchastkalarining hisob raqam i bilan belgilanadi. U lar haqidagi 
boshqa m a ’lum otlar odatdagidek yoziladi.

Download 46,03 Mb.