|
Farg‘ona viloyati hududidagi telekommunikatsiya bog‘lanmalarida muqobil energiya sifatida quyosh pannellari tizimining qo‘llanilishi tahlili”
|
| bet | 5/13 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 0,71 Mb. | | #250723 |
Bog'liq BMI
kam quvvat talab qilinadigan stansiyalarda quyosh energiyasi tizimini birlamchi elektr ta’minoti manbai sifatida qo‘llash;
aloqa uzellarida ilmiy isbotlangan usulda ishonchli va samarali muqobil energiya tizimlarini ekspluatatsiya qilish;
quyosh energiyasi asosidagi ikkilamchi elektr energiyasi tizimining ishlashini avtomatlashtirish.
I BOB. TELEKOMMUNIKATSIYA TIZIMLARI VA QURILMALARINING ENERGIYA TA’MINOTI 1.1 Telekommunikatsiya tizimlarida qo‘llaniluvchi energiya ta’minoti manbalari va qurilmalari.
Telekommunikatsiya aloqa korxonalarining energiya iste'molchilari uchta toifaga bo‘linadi.
Birinchi toifa elektr energiyasini Qabul qiluvchilar uchun elektr ta'minotidagi uzilish aloqa kanallari orqali uzatiladigan muhim ma'lumotlarning yo‘qolishiga olib kelishi mumkin. Birinchi toifadagi elektr Qabul qiluvchilar tarkibida iqtisodiyot, mudofaa va sog‘liqni saqlash sohasidagi murakkab texnologik jarayonlarga ta'sir ko‘rsatadigan ma'lumotlarni uzatishni ta'minlaydigan elektr Qabul qiluvchilarning maxsus guruhi ajralib turadi.
Ikkinchi toifaga elektr quvvati uzilishi, yuqorida aytib o‘tilgan "muhim ma'lumotlar" tushunchasi bilan bog‘liq bo‘lmagan ma'lumotlarni uzatishda vaqtincha yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan elektr Qabul qiluvchilar kiradi.
Elektr iste'molchilarining uchinchi toifasiga birinchi va ikkinchi toifalar ta'rifiga kirmaydigan qolgan iste’molchilar kiradi. Aloqa korxonalarining bunday elektr Qabul qiluvchilariga tashqi yoritish moslamalari, elektr isitish moslamalari va issiq suv ta'minoti tizimlari, xonalar ventilyatsiyasi qilish kiradi.
Birinchi va ikkinchi toifadagi elektr energiyasini iste'mol qiluvchi qurilmalarnning elektr ta'minoti mustaqil manbalar yordamida zaxiralash yo‘li bilan ta'minlanadi. Elektr energiyasi tizimining normal ishlash rejimlarida birinchi toifadagi elektr energiyasi iste'molchilariga bir-biridan o‘zaro mustaqil ravishda ikkita manbadan elektr energiyasi yetkazib berilishi kerak.
Birinchi toifadagi maxsus guruhning elektr iste'molchilarini elektr ta'minoti uchun uchinchi mustaqil elektr manbai ham mavjud bo‘lishi kerak. Qoida tariqasida, aloqa korxonalarida bunday manba o‘zlarining dizel generatorlari yoki akkumulyatorlar to‘plami hisoblanadi.
Yuqorida aytib o‘tilgan uchinchi mustaqil manba birinchi va ikkinchi toifadagi elektr iste'molchilari uchun ikkilamchi ta’minot manba sifatida ishlatilishi mumkin. Agar energiya manbalarini zaxiralash orqali aloqa uskunalarini uzluksiz elektr ta'minoti bilan ta'minlashning iloji bo‘lmasa, unda doimiy yoki o‘zgaruvchan tokning uzluksiz elektr ta'minoti qurilmalari aloqa korxonasining elektr inshootlariga kiritiladi.
Birinchi toifadagi maxsus guruhning elektr Qabul qiluvchilariga shaharlararo telefon va telegraf stantsiyalarining texnologik uskunalari, tarmoq tugunlari va kommutatsiya tugunlari, 3000 raqamdan ortiq avtomatik telefon stantsiyalar, hududiy aloqa markazlari, shuningdek, magistral troposfera radiorele liniyalari (RRL) va to‘gri chiziqli RRL ni o‘z ichiga olgan magistral birlamchi tarmoqning regeneratsiyalash va kuchaytirish punktlari kiradi. Birinchi toifaga radioeshittirish markazlarining markaziy kuchaytiruvchi stantsiyalari, 3000 raqamgacha bo‘lgan avtomatik telefon stantsiyalari va mobil bazaviy stantsiyalar kiradi. Boshqa barcha texnologik aloqa uskunalari ikkinchi toifada elektr ta'minotini oladi. Bunday uskunalarga maxsus guruhga favqulodda vaziyatlar va evakuatsiya yoritgichlari, antenna tayanchlarini yoritish moslamalari, yong‘in nasoslari uchun elektr motorlar, shamollatish, qo‘riqlash va yong‘indan ogohlantirish signalizatsiyasi qurilmalari kiradi.
Elektr energiyasi va quvvat sifati. Iste'molchilarga yetkazib beriladigan elektr energiyasining sifat standartlari umumiy ulanish nuqtasida ya'ni, boshqa iste'molchilarning elektr tarmoqlari ulangan yoki ulanishi mumkin bo‘lgan tarmoqlarga elektr energiyasi bilan yaqin bo‘lgan umumiy maqsadli elektr tarmog‘ining bir nuqtasida o‘rnatiladi.
Binobarin, umumiy ulanish nuqtasidagi elektr quvvati yetkazib beriladigan elektr energiyasining sifatiga va elektr energiyasi iste'molchilarining iste'mol xususiyatlariga bog‘liq. Umumiy maqsadlarda elektr ta'minoti tizimlariga ulangan iste'molchilar uchun elektr energiyasining sifati davlat standarti bilan tartibga solinadi.
Mahalliy elektr energiyasining uch fazali kabellarida neytral sim fazaga qaraganda kichikroq ko‘ndalang kesim yuzasiga ega. Masalan, agar fazali simlarning kesimi 25 yoki 35 mm2 bo‘lsa, u holda neytral sim yuzasi 16 mm2 ga teng. Bu holda, neytral simning qizib ketish xavfi mavjud. "Kuchlanishning og‘ishi" sifat ko‘rsatkichi elektr energiyasi iste'molchilarining nominal kuchlanishi 380 V va undan yuqori bo‘lgan elektr tarmoqlariga ulanish nuqtalarida nominalga nisbatan kuchlanish og‘ishining qiymatlari bilan tavsiflanadi. Og‘ish qiymatlari yetkazib beruvchi tashkilot va iste'molchi o‘rtasida elektr energiyasidan foydalanish bo‘yicha shartnomalarda belgilanadi. Standartga muvofiq elektr energiyasini Qabul qiluvchilarning terminallaridagi maksimal ruxsat etilgan kuchlanish og‘ishlari mos ravishda ± 5 va ± 10% ni tashkil qiladi.
Kuchlanish nosinusoidalligi egri chiziqli kuchlanish sinusoidalligining buzilish koeffitsienti va kuchlanishning n-garmonik komponentining koeffitsiyenti bilan tavsiflanadi. Egri chiziqli kuchlanish sinusoidalligining buzilish koeffitsienti to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchovlar bilan aniqlanadi va elektr tarmoqlarida nominal kuchlanish qiymatiga qarab normallashadi. Masalan, 380 V nominal kuchlanishda ushbu koeffitsientning odatda ruxsat etilgan qiymati 8% dan oshmaydi va maksimal ruxsat etilgan qiymat 12% dan oshishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 35 kV qiymatli kuchlanishda esa mos ravishda 4 va 6% ni tashkil etadi. Kuchlanish n-garmonik komponentining koeffitsienti chiziqli yoki fazali kuchlanishlarning garmonik tarkibiy qismlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchovlari bilan aniqlanadi va quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
(1.1)
bu yerda, KU(N)i = U(N)i/U(1)i;
U(N)i -chi i-chi sinovda (o‘lchash)da n-garmonikaning amaldagi qiymati;
U(1)i - birinchi garmonika (asosiy chastota)ning amaldagi qiymati;
N - sinovlar soni (kamida 9 ta).
Kuchlanish so‘nishi so‘nish davomiyligi ko‘rsatkichi bilan tavsiflanadi. 20 kV gacha bo‘lgan kuchlanishli elektr tarmoqlarida so‘nish davomiyligining maksimal ruxsat etilgan qiymati 30 s.
Elektr uskunalarining yerga ulash va himoya qurilmalari. Aloqa korxonalarida elektr jihozlari TN-S va IT tipidagi yerga ulash tizimlaridan foydalangan holda elektr ta'minot manbaiga va aloqa uskunalariga ulanadi, bu erda birinchi harf (T) quvvat manbaining tuproqli neytralini, I harfi esa ajratilgan neytralni bildiradi. Ikkinchi harf (N) elektr inshootining ochiq o‘tkazuvchi qismlari manbaning tuproqli neytraliga ulanganligini va ikkinchi harfi T - yerga ulangan neytraldan alohida o‘tkazgichning ochiq qismlarinı anglatadi. S harfi nol o‘tkazgich va himoya o‘tkazgichlarning ajratilishini anglatadi. 1.1-rasmda TN-S tizimining ulanish sxemasi keltirilgan.
1.1-rasm. O‘zgaruvchan tokning
TN-S tizimi.
1-o‘zgaruvchan tok manbaning neytral yerga ulagich;
2-ochiq o‘tkazgich qismlari;
PE- himoya o‘tkazgichlari;
N-nol(neytral) o‘tkazgich.
|
|
1.2-rasm. O‘zgaruvchan tokning IT tizimi
1-manba neytral yerga ulagich- ning qarshiligi;
2- yerga ulagich;
3- ochiq o‘tkazgich ismlari;
4- elektr qurilmasining yerga ulash moslamasi
|
1.2- rasmda elektr qurilmalarining ochiq o‘tkazuvchi qismlari yerga ulangan IT tizimining ulanish diagrammasi ko‘rsatilgan. Manbaning neytrali yerdan ajratiladi yoki yuqori qarshilikka ega o‘tkazgich orqali yerga ulanadi.
Yerga ulash qurilmalari quyidagi qismlardan iborat bo‘lishi mumkin:
Qattiq tuproqli neytral - to‘g‘ridan-to‘g‘ri yerga ulash moslamasiga ulangan generator yoki transformatorning neytrali.
Izolyatsiya qilingan neytral - generator yoki transformatorning neytrali, yerga ulash moslamasiga ulanmagan yoki unga signalizatsiya, o‘lchov, himoya vositalarining katta qarshiligi orqali ulangan bo‘lishi mumkin.
Ochiq o‘tkazuvchi qism - bu elektr inshootining teginish mumkin bo‘lgan o‘tkazuvchan qismidir, u odatda kuchlanish bilan ta'minlanmaydi, lekin agar asosiy izolyatsiya buzilgan bo‘lsa u kuchlanish olgan bo‘lishi mumkin.
Yerga ulagich - to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki oraliq o‘tkazgich vositasi orqali yer bilan elektr aloqada bo‘lgan o‘tkazuvchan qism yoki o‘zaro bog‘liq bo‘lgan o‘tkazuvchan qismlar to‘plami.
Himoya o‘tkazgich (PE) - elektr xavfsizligi uchun mo‘ljallangan o‘tkazgich.
Nol (neytral) o‘tkazgich (N) - 1000 V gacha bo‘lgan elektr inshootlarida elektr iste'molchilarini quvvatlantirish uchun mo‘ljallangan va uch fazali oqim tarmoqlarida generator yoki transformatorning tuproqli neytraliga ulangan o‘tkazgich.
Telekommunikatsiya bog‘lanmasida TN-S tipidagi neytral yerga ulash tizimidan foydalanishda quyidagi xavfsizlik choralari majmuini ta'minlash kerak:
− potentsiallarni tenglashtirish;
− uskunalar korpuslarini yerga ulash;
− avtomatik o‘chirish vaqti 0,4 s dan oshmaydigan ortiqcha toklardan himoya qiluvchi qurilmalarni o‘rnatish;
Telekommunikatsiya bog‘lanmasida foydalanilganda IT tipidagi neytral yerga ulash tizimi quyidagi xavfsizlik choralarini nazarda tutishi kerak:
− potentsiallarni tenglashtirish;
− uskunalar korpuslarini yerga ulash;
− o‘chirish vaqti 0,4 s dan oshmaydigan ortiqcha toklardan himoya qiluvchi qurilmalarni o‘rnatish;
− izolyatsiyaga qarshiligini doimiy ravishda avtomatik nazorat qilish;
− izolyatsiya qarshiligining qabul qilinmaydigan pasayishi to‘g‘risida uni telekontrol zanjirida uzatish imkoniyati bilan ogohlantirish signalini ishlab chiqish.
Transformator podstansiyalari. Avtomatik zaxiralash. Transformator podstansiyasining funktsiyalari elektr uzatish liniyalari orqali yetkazib beriladigan yuqori kuchlanishni qabul qilib, uni past kuchlanishli 380/220 V ga o‘tkazish, podstansiyani qurilmalarini himoya qilish va elektr energiyasini tarqatishdir. Qoida tariqasida, telekommunikatsiya bog‘lanmalarida asosiy binoga o‘rnatilgan yoki alohida binoda joylashgan yopiq tipdagi podstansiyalar ishlatiladi. Podstansiyalar uchun sanoat tomonidan ishlab chiqarilgan odatiy uskunalar qo‘llaniladi. Ushbu uskunada pasaytiruvchi transformatorlar, yuqori voltli ulagichlar yoki yuqori voltli ajratgichlar, yuqori voltli saqlagichlar mavjud.
Yuqori kuchlanishli ulagichlar yuqori kuchlanishli zanjirlarni yoqish va o‘chirish uchun ishlatiladi. Ulagichlarni avtomatik ravishda ishga tushirish va qo‘lda boshqarish mumkin. 6 va 10 kV kuchlanishlari uchun eng keng tarqalgan ulagichlar moyli ulagichlar bo‘lib, ularda ochiq kontaktlar transformator moyiga joylashtiriladi.
Yuqori kuchlanishli saqlagichlar qisqa tutashuv va elektr zanjiridagi ortiqcha yuklamadan himoya qilish uchun mo‘ljallangan.
Pasaytiruvchi quvvat transformatorlari kuchlanishni kamaytirishga mo‘ljallangan.
O‘lchov transformatorlari o‘lchov qiymatlarini o‘zgartirish hamda yuqori voltli va past kuchlanishli zanjirlarni ajratish funktsiyalarini bajaradi. Transformatorlarning birlamchi o‘rami yuqori kuchlanishli foydalanishni, ikkilamchi o‘ramlari esa past kuchlanishli foydalanish amalga oshiriladi.
Xavfsizlik nuqtai nazaridan o‘lchov transformatorlarining ikkilamchi o‘ramlari odatda yerga ulanadi.
1.3-rasm. Maxsus guruh iste’molchi qurilmalari uchun pasaytiruvchi podstansiyani tashkil etish sxemasi
Birinchi toifadagi maxsus guruh iste'molchilari uchun pasaytiruvchi podstansiyani tashkil etish diagrammasining namunasi 1.3-rasmda keltirilgan.
Podstansiyaga ikkita yuqori kuchlanishli liniya (ВЛ) ulangan, ularning har biri 10 kV li shinaga Q2 va Q8 ajratgichlar orqali ulanadi. Shinalar Q6, Q7 ajratgichlari bilan o‘zaro bog‘lanishi mumkin. Q3, Q10 ajratgichlar va FI, F2 saqlagichlar yordamida Tl va T2 pasaytiruvchi transformatorlar shinalarga ulangan. Transformatorlarning ikkilamchi o‘ramlari past kuchlanishli shinalarga Q5, Q12 avtomatik ulagichlari orqali ulanadi. Ta'mirlash ishlari olib borilganda Ql, Q9 ajratgichlari shinani yerga ulash uchun xizmat qiladi.
Podstansiyalarning qurilmalar majmuasi, qoida tariqasida, zavod sharoitida ishlab chiqarilgan alohida kameralarda joylashgan. Kamera korpuslari po‘latdan yasalgan. Kommutatsiya uskunalari, himoya, o‘lchash va signalizatsiya moslamalari kameraning ichiga joylashtirilgan va sxemalarni o‘rnatish amalga oshiriladi.
Transformator podstansiyalarining uskunalari telekommunikatsiya bog‘lanmasi binolariga namlikning kirib kelishiga qarshi maxsus choralar ko‘rish bilan qurilishi zarur. Har bir moyli transformator maxsus jihozlangan kameraga o‘rnatilishi kerak.
Normativ hujjatlar birinchi toifadagi maxsus guruh iste'molchilariga elektr energiyasini ikki yoki undan ortiq manbadan yetkazib berishni nazarda tutadi. Binobarin, yuklamani har qanday xizmat ko‘rsatadigan manbaga avtomatik ravishda ulab turadigan qurilmalarga ehtiyoj seziladi. Bunday qurilmalar zaxirani avtomatik ulash kalitlari (AVR) deb nomlanadi.
AVR tomonidan bajarilishi kerak bo‘lgan asosiy talablarni quyidagicha shakllantirish mumkin:
− boshqariladigan kuchlanish qiymatini belgilash;
− fazalar ketma-ketligining to‘g‘riligini nazorat qilish;
− kirish manbalaridan birining ustunligini baholash qobiliyati, shu jumladan dizel generatorlari stantsiyasini boshqarish;
− AVR kirishlarining ishlash rejimini va holatini ko‘rsatish;
− manbalarni ortiqcha yuklamalardan va qisqa tutashuvlardan himoya qilish; − almashtirish kontaktorlarini mexanik va elektron blokirovkalash.
Oddiy ishlashda qurilmalar tashqi o‘zgaruvchan tok manbaidan quvvatlanadi. Agar tashqi tarmoqda elektr energiyasi uzilsa, u holda K1 kontakt ochiladi va K2 kontakt yopiladi. Shu bilan birga, uzilgan tashqi tarmoq o‘rnini bosadigan dizel generatori stantsiyasini ishga tushirish to‘g‘risida buyruq beriladi. Tashqi tarmoq kirishidagi kuchlanish tiklanganda K2 kontakt ochiladi, K1 kontakt yopiladi, qurilmalar yana tarmoqdan quvvat oladi va dizel generatori to‘xtaydi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Farg‘ona viloyati hududidagi telekommunikatsiya bog‘lanmalarida muqobil energiya sifatida quyosh pannellari tizimining qo‘llanilishi tahlili”
|
