1.2. Telekommunikatsiya tizimlarining an’anaviy energiya ta’minoti manbalari.
Aloqa korxonasi elektr ta’minoti tizimining struktura diagrammasi. Ko‘p kanalli telekommunikatsiya korxonalari doimiy va o‘zgaruvchan kuchlanish bilan ishlaydi. Quyidagi kuchlanish gradatsiyalari keltirilgan:
Aloqa markazining liniya uskunalari sexi (LUS) uskunalari, shuningdek kabel va havo aloqasi liniyalarining regeneratsiya punktlari (oraliq, terminalli va tugunli) elektr ta’minoti -24V ± 3%, ± 10% kuchlanish bilan ta’minlanishi kerak.
Chiroq uskunasining filament sxemalari elektr ta’minoti -21,2V ± 3% kuchlanish bilan ta’minlanadi.
Uzoq masofali aloqa uskunalarining anod zanjiri elektr ta’minoti +206V±3% kuchlanish bilan quvvatlanishi kerak.
Radioreleli aloqa liniyalarining elektr ta’minoti –24V ± 3%, ± 10% kuchlanish bilan ta’minlanadi.
Optik tolali aloqa liniyalarining (OTAL) joriy etilishi bilan ular quyidagi kuchlanish darajalariga o‘tadi: ± 48 V, ± 400 V va energiya tizimining tuzilishi avtomatik telekommunikatsiya elektr ta’minoti tizimiga yaqinlashadi.
Elektr qurilmasining strukturaviy diagrammasi. Elektr inshooti - bu aloqa korxonasi hududi va ishlab chiqarish binolaridagi qurilmalar majmuasi bo‘lib, u oddiy va favqulodda rejimda aloqa korxonasining ishlashini ta’minlaydi.
Elektr inshooti quyidagi uskunalarni o‘z ichiga oladi .
dizel generatorlari (DG);
transformator podstansiyalari (TP);
elektr ta’minoti qurilmalari (ETU); - shamollatish va havoni tozalash tizimi; - yoritish elektr tarmog‘i.
ETU - bu elektr energiyasini taqsimlash va zaxiralash, shuningdek, uni yetkazib berish, kuchlanish sifatiga qo‘yiladigan talablarga javob beradigan tartibga solish va o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan uskunalar to‘plami. ETU tarkibiga kuchlanish konvertorlari, akkumulyator batareyalari, invertorlar va quvvat taqsimlash tarmog‘i kiradi.
Energiya tizimi ikkita mustaqil transformator podstansiyasidan ikkita
kirishni (fider) ta’minlashi kerak. Transformator podstansiyasi ochiq va yopiq turda bo‘ladi va kuchlanishni (5 ... 10) kV dan 220 / 380V gacha pasayishini ta’minlaydi.
Transformator podstansiyasida yuklamani olib tashlamasdan yuqori voltli elektr uzatish liniyalarini o‘chirish imkonini beruvchi moyli ulagichlar mavjud. O‘chirish oqim noldan o‘tganda sodir bo‘ladi, bu ortiqcha kuchlanish darajasini pasaytirishga imkon beradi. Moyli ulagichlar uchqunni o‘chirish uchun moy bilan to‘ldirilgan. Bundan tashqari, transformator podstansiyasiga ajratgichlar o‘rnatiladi. TP transformatorlari izolyatsiyalangan tayanchlarga o‘rnatiladi. Transformator TP ning ikkilamchi zanjirlari neytral sim bilan yulduzsimon zanjiriga ulangan bo‘lishi kerak.
AVR – avtomatik zaxiraga o‘tish , u asosiy manbada kuchlanish yo‘q bo‘lgan paytda, zaxira manbasiga o‘tadi. Ikkala manba ishlamay qolganda, dizel generatori avtomatik yoki qo‘lda yoqish tugmasi yordamida ulanadi. Dizel generatorini ishga tushirishning ikki yo‘li bor: siqilgan havo bilan yoki elektr starter bilan. Dizel generatori (1 ... 3) daqiqada ishga tushirilishi kerak. Ishni starter bilan 3 martagacha boshlashga ruxsat beriladi (har biri 5-6 s). Dizel generatorining quvvati 8 kVt dan 1500 kVtgacha. Elektr ta’minoti tizimlarida ko‘pincha ikkita dizel generatori ishlatiladi, biri asosiy, ikkinchisi zaxira.
Elektr ta’minoti tizimining ishlash rejimlari. Normal rejim: aloqa uskunalarining energiya ta’minoti quyidagilardan iborat bo‘ladi: asosiy manba, yopiq kontakt, AVR, to‘g‘irlagichlar va tarmoq konvertorlari, kuchlanish invertori va akkumulyator batareyasi. Agar tarmoqning beqarorligi ta’minot uskunalari uchun ruxsat etilgan me’yorlardan oshib ketsa yoki aloqa uskunalari o‘zgaruvchan tok kuchlanishiga yuqori talablar qo‘ysa, kuchlanish invertori yoqiladi va normal ishda rejimida bo‘ladi. Ushbu rejimda batareya to‘g‘irlagichdan zaryadlanadi.
Favqulodda vaziyat rejimi: DG ishga tushirilgunga qadar, asosiy uskunalar akkumulyator batareyasidan o‘zgarmas tok bilan quvvatlanadi. O‘zgaruvchan tok bilan ishlaydigan uskunalar kuchlanish invertoriga ulangan. Manbalardan birining elektr quvvati uzilib qolsa, dizel generatori darhol ishga tushadi. Ishga tushgandan so‘ng, aloqa uskunasining quvvat manbai Normal rejimda bo‘lgani kabi ishlaydi. Dizel generatorini ishga tushirgandan so‘ng akkumulyator batareyasi uziladi.
Favqulodda rejimdan so‘ng: manbalardan biri ulanganda akkumulyator batareya elementlari joriy stabilizatsiya rejimida tiklanadi.
O‘zgarmas tok zanjiri tizimidagi modifikatsiyalar. Aloqa korxonalari o‘zgarmas elektr ta’minoti tizimining uchta modifikatsiyasidan foydalanadilar:
Bufer quvvat manbai tizimi.
Ajratilgan batareya.
Batareyasiz quvvat manbai tizimi.
Bufer quvvat manbai tizimi (1.6-rasm). Buferli elektr ta’minoti tizimlarining afzalligi quyidagilardan iborat: akkumulyator batareyaning tekislash xususiyatlaridan foydalanish, bu akkumulyator batareya chiqishida o‘rnatilgan silliqlash filtrlarining umumiy o‘lchamlarini sezilarli darajada kamaytiradi.
Ushbu tizimning kamchiliklari batareyaga impuls kuchlanishining ta’siridir, bu esa xizmat muddatini qisqartiradi (ayniqsa germetik batareyalarning).
Ajratilgan batareya bilan. Ushbu elektr ta’minoti tizimining afzalligi shundaki, akkumulyator batareyasi ishiga impuls yukining ta’siri yo‘q. Kamchiliklarga quyidagilar kiradi: silliqlash filtrlarining umumiy o‘lchamlari katta bo‘lganligi va akkumulyator batareya elementlari tarkibining qo‘shimcha to‘g‘rilagich tufayli asosiy to‘g‘irlagichning past samaradorligi.
Batareyasiz quvvat manbai tizimi (1.7-rasm). Bu elektr ta’minoti tizimi kamida uchta mustaqil energiya manbasini talab qiladi, ulardan biri dizel generatoridir. Ushbu tizimda bir nechta juftlikdagi to‘g‘rilagichlar har doim ishlaydi (bu iste’mol qilinadigan tokning sifatini yaxshilaydi).
Ushbu tizimning afzalligi - qurilish sxemasining soddaligi hamda tizimning arzonligi. Agar manbalardan biri ishlamay qolsa, K2 yopiladi va to‘g‘irlagichlar boshqa manbaga ulanadi.
O‘zgaruvchan tok zanjiri tizimidagi modifikatsiyalar. O‘zgaruvchan elektr ta’minoti tizimlarining quyidagi modifikatsiyalari mavjud:
Kalit bilan (offline).
Interaktiv – chiziqli
Zanjirning galvanik izolyatsiyasi bilan (online).
Delta - transformatsiya bilan (online).
1.8-rasm. Kalit bilan (off-line) modifikatsiya.
Kalit bilan (off -line) (1.8-rasm). Ushbu strukturaning afzalligi : arzon narx, oddiy dizayn. Kamchiliklarga quyidagicha: o‘zgaruvchan tok zanjirida kuchlanish stabilizatorlari yo‘qligi sababli manba kuchlanishining past sifati.
Normal rejimda quvvat FP1 va FP2 shovqin filtrlari orqali beriladi. FP1 chaqmoq va "qisqa tutashuvlar" paytida kelib chiqadigan kuchlanishning yuqori "to‘lqinlanishidan" himoya qiladi. FP2 kuchlanishning garmonik tarkibini yaxshilaydi (yuqori chastotali shovqinni filtrlashni ta’minlaydi). Normal rejimda batareya to‘g‘irlagichdan zaryadlanadi. U1 asosiy AC kuchlanish manbaidan quvvat manbai uzilganda, uskunalar kuchlanish invertori orqali zaxira quvvat manbai – akkumulyator batareyasidan quvvat oladi. Ushbu rejimda S1 ulagichi pastga tushadi.
Bu tizim akkumulyator batareyasida ruxsat etilgan minimal kuchlanish darajasiga yetganda AB ning yopilishini nazarda tutmaydi, ya’ni. ABni chuqur razryaddan himoya qilishni ta’minlamaydi.
Interaktiv chiziq. Normal rejimda, uskunalar shovqinni o‘chirish filtri (FP), korreksiya moslamasi orqali quvvat oladi, S1 tugmasi ochiq holatda. Korreksiya moslamasi - mexanik kontaktlar yoki elektron kalitlar bilan almashtiriladigan, shu bilan chiqish voltajini tartibga soluvchi avtotransformator. Korreksiya moslamasi ba’zida ferrorezonans stabilizatori vazifasini bajaradi. Favqulodda vaziyat rejimi offline rejimi bilan bir xil.
Galvanik izolyatsiya qilingan sxemalar (online) (1.9-rasm). Normal rejimda uskunalar shovqin filtri, to‘g‘irlagich, kuchlanish invertori va statik kalit orqali quvvatlanadi. Bu strukturada kuchlanish invertori zanjirida keng impulsli o‘zgartirish usuli bilan stabilizatsiya tufayli manba kuchlanishining sifati
yaxshilanadi. Favqulodda vaziyat sxemasi asosiy zanjirning zaxiralanishini ta’minlaydi.
1.9-rasm. Galvanik izolyatsiya qilingan sxemalar asosidagi modifikatsiya
Delta transformatsiyasi bilan (online) (1.10-rasm). Manba kuchlanishi U1 pasayganda, delta invertor to‘g‘rilagich vazifasini bajaradi, asosiy kuchlanish invertori invertor vazifasini bajaradi. U1 kuchlanishi ko‘tarilganda, aksincha, asosiy kuchlanish invertori to‘g‘rilash moslamasi, delta invertori esa invertor sifatida ishlaydi. Ushbu tizimning afzalligi - manba kuchlanishining yuqori sifati, tizimning yuqori samaradorligidir.
Delta transformatsiyasi asosidagi modifikatsiya
|
