Alkidli smolalar asosidagi lak-bo‘yoq materiallari

83 
Gliftalli va pentaftalli qoplamalar (bunday bo‘yoqlar yordamida birinchi 
klass qoplama hosil qilish uchun kamida uchta qatlam bo‘yoq berish lozim, 
nitroemal yordamida bunday qoplam hosil qilish uchun 5-6 qatlam bo‘yoq berish 
kerak) yuqori adgezion xususiyatga, atmosfera ta’siriga chidamliligi yuqori, katta 
mustahkamlikka, etarli darajadagi elastiklikka, hosil qilingan qoplama jilolanganda 
oyna darajasida yaltiroqlik berish xususiyatiga ega. 
YUqorida keltirilgan xususiyatlarga ega bo‘lgan qoplamalar hosil qilish 
uchun pentaftalli bo‘yoq qatlami 80°C va undan yuqori, gliftalli bo‘yoq esa 100°C 
va undan yuqori haroratlarda quritilishi lozim. Xona haroratida quritilganda hosil 
bo‘ladigan qoplama sifati nisbatan past bo‘ladi. 
4.6.Parda hosil qiluvchilarning aralashmalar asosidagi lak-bo‘yoq 
materiallari. 
Lak-bo‘yoq materiallari ishlab chiqarishda parda hosil qiluvchilarning 
aralashmalaridan (modifikatorlardan) foydalaniladi. YUqorida keltirilgan alkidli 
smolalar juda keng tarqalgan modifikator hisoblanadi. Masalan, qoplamaning 
adgezion xususiyatini, elastikligi va yaltiroqligini oshirish uchun emallarga gliftalli 
smolalar qo‘shiladi. Bunday modifikator asosida qurish tezligi bo‘yicha toza 
nitroemalga xos, qoplamaning xususiyatlari bo‘yicha esa gliftalga xos bo‘lgan 
nitrogliftalli emal olinadi. 
Parda hosil qiluvchilarning aralashmalari asosidagi emallar jumlasiga ML-
12 turdagi melaminalkidli emallar ham kiradi. Melaminalkidli emallarni 
avtomobillarning kuzovlari, qanotlari va kabinalarini bo‘yashda ishlatiladi. Ular 
alkidli 
va 
melaminformaldegidli 
smolalar 
aralashmasidagi 
pigmentlar 
suspenziyasidan iborat bo‘ladi. Melaminalkidli emallarning qovushoqligini 
ta’minlashda sorbent yoki maxsus erituvchilardan (№ 651 va boshqalar) 
foydalaniladi. Melaminalkidli emallar asosida yuqori sifatli qoplamalar hosil qilish 
uchun ularni yuqori haroratlarda (120—140°C) quritish lozim. Ular jilolamasdan 
turib yaxshi yaltiraydigan, suv va neft mahsulotlari ta’siriga chidamli, elastik, 
qattiq qoplama olish imkonini beradi. ML-12 turidagi emallar taxminan 100 xil 
rangda ishlab chiqariladi. 

84 
Avtomobil sanoatida ML-12 turidagi bo‘yoqlardan tashqari boshqa turdagi 
parda hosil qiluvchilarning aralashmalari asosidagi bo‘yoqlardan ham 
foydalaniladi. Bunday bo‘yoqlar jumlasiga quyidagilar kiradi: melaminalkidli 
gruntovkalar GF-017 (fosfatlangan sirtga ega bo‘lgan uzel va detallarni bo‘yashda 
ishlatiladi); ML-152 emali (yuk avtomobillarining kabina va qanotlarini bo‘yashda 
ishlatiladi); ML-197 va ML-1100 emallari (engil avtomobillarning kuzovi, 
qanotlari va uzellarini bo‘yashda ishlatiladi); mochevina-alkidli emallar MSH-123 
(avtomobil ramalari, g‘ildirak disklari, radiatorlar va boshqa detallarni bo‘yashda 
ishlatiladi); MSH-145 (yuk avtomobillarining metall va taxta platformalarini 
bo‘yashda ishlatiladi); fenolformaldegid-alkidli emal. FL-787 (yonilg‘i baklarining 
ichki sirtlarini bo‘yashda ishlatiladi); alkidli-stirolli shpatlyovka MC-006, emal 
MC-17 (dvigatelni bo‘yashda ishlatiladi) va boshqalar. 
Termoplastik smolalardan olinadigan perxlorvinilli va akrilli emallar 
metallar, yog‘och, betonni bo‘yashda keng ishlatiladi. Hosil bo‘lgan pardalar 
yonmaydi, nam ta’siriga chidamli, neft mahsulotlari tegadigan sharoitda ham 
ishlay oladi. Perxlorvinilli emallar xona haroratida 2—3 soat mobaynida quriydi. 
Akril smolalar asosida olingan emallar yaxshi mexanik xossalarga ega. Agar ular 
epoksid asoaidagi gruntovka ustidan surtilsa, qoplama 6 yilgacha yaroqli holatda 
saqlanadi. 
Ko‘pgina lak-bo‘yoq materiallar epoksid smolalar, bakelit laki kabi 
termoreaktiv smolalar asosida olinadi. Plastifikatorli emallar 200—300°C gacha 
haroratda ham ishlay oladi. Ularning ko‘pchiligi sovuqlayin (xona haroratida) 
qurishi mumkin. Agar qoplama 110—140°C haroratda qizdirib quritilsa, xossalari 
yaxshilanadi. 
Kremniyorganik smolalar asosida issiqqa chidamli bo‘yoqlar ishlab 
chiqariladi. Ishlab chiqariladigan laklar, bo‘yoqlar markalarining ko‘pligi va ularni 
belgilashda bir xillik yo‘qligi anchagina qiyinchiliklar tug‘diradi. Har bir muayyan 
holda ushbu material uchun berilgan tavsiyalarga rioya qilish zarur.

Download 1,92 Mb.