Yuqori kuchlanish texnikasi

196 
7. 
O’zgaruvchan 
kuchlanishda 
gazli 
ulanishli 
izolyatsiyaning 
almashtirish sxemasi va parametrlarini tushuntiring. 
8. 
Qabel izolyatsiyasini nazorat uchun tekshirishda kabel namunasi 
qanday kuchlanish beriladi? 
 
4.6. Yuqori kuchlanish kabellarining turlari 
 
Hozirgi vaqtda energetikada quyidagi turdagi kabellar qo’llaniladi: 
- qovushqoq moy singdirilgan kabellar; 
- moy to’ldirilgan kabellar; 
- bosim ostida moy to’ldirilgan yuqori kuchlanish kabellari; 
- bosim ostida gaz to’ldirilgan yuqori kuchlanish kabellari; 
- gaz to’ldirilgan kabellar; 
- polimer izolyatsiyali kabellar; 
- plastmassa izolyatsiyali kabellar; 
- tikilgan polietelen izolyatsiyali kabellar. 
Moy singdirilgan kabellar 
Bu turdagi kabellarining izolyatsiyasi ikki qismdan – faza va belbog’ 
izolyatsiyasidan tashkil topadi (4.15- rasm). Kabelning tashqi diametrini 
kamaytirish maqsadida uning paylarini kundalang kesimini dumoloq emas balki 
sektorial shaklda yasaladi. Rasmdan yaqol ko’rinadiki uning izolyatsiyasi ikki 
qismdan – faza va belbog’ qismlardan iborat. SHunday qilib, kabel paylari orasida 
chiziqli kuchlanishga muljallangan ikki qatlamli faza izolyatsiyasi, va qobiq bilan 
pay orasida esa faza va belbog’ izolyatsiyasi mavjud.
Kabel izolyatsiyasi spiralь ko’rinishida qatlam - qatlam qilib o’ralgan eni 10 

30 mm, qalinligi 20

120 mk qog’oz lentadan iborat. Har qatlamda ikki yonma - 
yon joylashgan o’ramlar chetida 1,5

3,5 mm oraliq qoldirilganligi sababli kabelni 
egishda qog’oz izolyatsiya shikastlanmaydi. O’rashda qog’oz o’zida 10% gacha 

197 
namlik bilan Havo olib qolganligi sababli uni vakuum sharoitida 120 

135 gradus 
tempraturada qurutilib keyin germetik yopiq baklarda moy singdiriladi. 
Izolyatsiyadagi qog’oz va moy o’zaro bir birini to’ldirishi natijasida 
izolyatsiyaning teshilish kuchlanishi ayrim xolda olingan moyning ham, 
qog’ozning xam teshilish kuchlanishidan yuqori bo’ladi. Bu xarakteristika 4.5- 
jadvalda keltirilgan.
4.15- rasm. Kuchlanishi 10 kV uch sektorial payli va belbog’ izolyatsiyali kabelning 
ko’ngdalang kesimi: 1 – tok o’tkazuvchi pay; 2 – faza izolyatsiyasi; 3 – belbog’ izolyatsiya; 4 – 
to’ldirgich; 5 – qo’rg’oshin qobiq; 6 – zirx tagidagi bitum singdirilgan qog’oz va kalavadan 
tashkil topgan yostiq; 7 – ruxlangan ikkita qalinligi 0,8 mm lentadan iborat zirx. 
4.5- jadval. Kabelь izolyatsiyasi materiallarining elektr mustahkamligi va 
dielektrik isrofi. 
Izolyatsiya 
1 minutlik elektrik mustahkamlik 
20
0
S ,kV/mm 
tg

O’zgaruvchan 
kuchanganlikda 
O’zgarmas 
kuchlanganlikda 
20
0
S 
100
0
S 
Quritilgan kogoz 
10,6 
14,9 
2x10
-3
3,6*10
-3
Singdiriladigan moy 
24 
34 
0,8*10
-3
33*10
-3
Kabel izolyatsiyasi 
57,5 
174 
2,6*10
-3
8,5*10
-3
Bu 
jadvaldan 
ko’rinadiki, 
kabel 
izolyatsiyasi 
o’zgaruvchan tok 
kuchlanishida qisqa muddatli eng yuqori elektrik mustahkamligi taxminan 50–60 

198 
kV/mm ga teng. Bu qog’oz va moyning alohida olingan elektrik 
mustahkamligidan katta. O’zgarmas tok kuchlanishida esa bu farq yanada kattaroq 
bo’ladi. SHuni ta’kidlash lozimki, qovushqoq moy singdirilgan izolyatsiyaning 
elektrik mustahkamligi kuchlanish ta’sir etayotgan vaqtning ko’payishida juda 
kuchli pasayadi. Bu 4.16- rasmda keltirilgan grafikda yaqqol izohlangan (1 – egri 
chiziq). 
4.16- rasm. Qovushqoq moy singdirilgan (1) va moy to’ldirilgan (2) kabellarning 
teshilish mustahkamligining kuchlanishning ta’sir etish vaqtiga bog’liqligi. 
Qovushqoq moy singdirilgan kabellarga maksimal ishchi kuchlanish 
qo’yilganda uning elektrik mustahkamligining pasayishi yuz beradi. , boshqacha 
aytganda izolyatsiya yashash davrining qisqarishiga sabab izolyatsiyada paydo 
bo’ladigan gazli ulanishlarda ionlanish jarayonining boshlanishi hisoblanadi.

Download 6,12 Mb.