Yuqori kuchlanish texnikasi

180 
aniqlash oddiy usullardan biri aylanada aks ettirish (inversiya) usuli yordamida 
amalga oshiriladi (4.10- rasm). Radiusi 
0
r
bo’lgan tsilindr 
0
q
zaryadli tsilindrning 
o’qiga parallel bo’lgan ipning bir jinsli maydonida joylashgan. N bilan qo’shma
N’ no’qtada -
0
q
zaryad joylashgan bo’lsa, M nuqtadagi potentsial quyidagi 
munosobatdan topiladi: 
1
1
0
0
1
0
0
1
0
0
2
2
2
r
r
ln
q
r
ln
q
r
ln
q
U











. (4.15) 
Aynan silindr sirtidagi potentsial 
0
0
0
2
2
0
2
2
0
0
2
2
0
2
0
0
0
2
2
r
a
ln
q

)
(
Sin
r
]
a
r
)
(
Cos
r
[
)
(
Sin
r
)]
(
Cos
r
a
[
ln
q
U






















(4.16) 
bo’lib, u aylana girdishida doimo o’zgarmas bo’lib qoladi. 
Agar tsilindr izolyatsiyalangan bo’lsa, u holda summaviy zaryad doimo 
nolga teng bo’ladi.
Barcha o’tkazgichlar to’plami uchun solishtirma zaryad q ma’lum 
bo’lganda, parchalangan o’tkazgichlar sirtidagi elektr maydonini o’rganamiz. 
To’plamda o’tkazgichlarning simmetrik joylashganligi sababli har bir 
o’tkazgichdagi zaryad
n
q
ga teng. O’tkazgichlar yaqinidagi maydonni hisoblash 
uchun ustma – ust qo’yish printsipidan faydalanamiz. Har bir o’tkazgich uchun 
boshqa o’tkazgichlar yo’q deb qabul qilinib, uning sirtida elektr maydon 
kuchlanganligi quyidagi formula yordamida hisoblanadi: 
r
q
E
r


2


,
(4.16) 
bu yerda q tsilindrning birlik uzunligiga mos keluvchi zaryad bo’lib, u 
elektrodning solishtirma zaryadi deyiladi. O’tkazgichlar sistemasi uchun maydon 
fazoning har bir nuqtasidagi alohida tashkil etuvchilarning vektor yig’indisi 
ko’rinishida topiladi. 

181 
4.10- rasm. Parchalangan o’tkazgichlar elektr maydon kuchlanganligining taqsimlanishini 
hisoblashga doir. 
Parchalangan o’tkazgichlarning sirtidagi elektr maydonining o’rtacha 
kuchlanganligi quyidagi formula yordamida topiladi: 
0
r
o'
nr
q
E

.
(4.17) 
4.9- rasmda ko’rsatilganidek, qandaydir θ burchakka mos keladigan elektr 
maydon kuchlanganligi quyidagicha ifodalanadi: 
)
cos
a
r
(
E
E
r
'
o



0
1


),
(4.18) 
bu yerda

Download 6,12 Mb.