• Adabiyotlar
  • Afrika geografik urni,tabiatning rivojlanish boskichlari.
    		•

    MAVZU: AFRIKANING GEOGRAFIK O'RNI, TABIATNING




    Download 326,56 Kb.
    bet48/75
    Sana22.12.2023
    Hajmi326,56 Kb.
    #126532
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   75
    Bog'liq
    O\'zbekiston respublikasi oliy va o\'rta maxsus ta\'lim vazirligi t-fayllar.org

    MAVZU: AFRIKANING GEOGRAFIK O'RNI, TABIATNING 
    RIVOJLANISHI BOSKICHLARI. RELYEFI. XIND OKEANI
    REJA: 
    1.
    Materikning tabiiy geografik urniga tavsif.
    2.
    Materik tabiatining rivojlanish boskichlari. Materik re'lefi.
    3.
    Xind okeanining tabiati.
    Adabiyotlar:
    1.T.V.Vlasova. «Materiklar tabiiy geografiyasi». Toshkent «Ukituvchi» nashriyoti
    1981 yil (360-368 betlar).
    2.T.V.Vlasova. «Fizichiskaya geografiya materikov». Toshkent
    1986 yil.
    3.A.Kozokov, X.ma'sudov. «Materiklar va okeanlar tabiiy
    geografiyasi kursidan amaliy mashgulotlar va mustakil ishlar» Toshkent «Ukituvchi»
    nashriyoti 1992 yil.
    4.
    A.Kozokov, «Okeanlar tabiiy geografiyasi» Toshkent
    « Ukituvchi» nashriyoti 1992 yil.


    Afrika geografik urni,tabiatning rivojlanish boskichlari. 
    Xind okeani Afrika yer sharida maydonning maydonning kattaligi jixatidan ikkinchi
    urinda turadi. Afrikadagi orollar bilan birgalikdagi materik maydoni 30,3 mln km2 ni
    tashkil etadi. Orollar maydoni esa 1,1 mln km2. Materikning eng chekka nuktalari
    shimolda Al-abyadburni 370 20, shimoliy kenglikda, janubda Igna burun 340 52
    janubiy kenglikda, sharkiy nuktasi Ras-Xafun burni 510 24 sharkiy uzunlikda, eng
    garbiy chekkasi Almadiy burni 170 33 garbiy uzoklikda jolylashgan. Materik
    shimoldan janubga 8000 km ga, sharkdan garbga 7,5 km ga chuzilgan, Afrika
    kirgoklari yakinida orollar u kadar kup emas, eng kattasi Madagaskar orolidir. Bu
    materik oroldir bundan tashkari Xind okeani xavzasida esa Sakora,Pemba,Zanzibor,
    Kamor orollari, Atlantika okeani xavzasi esa Madeyra,Kanor, Yashil burun,San-
    Tome, Prinsipi kabi materik va vulkanik orollar kiritiladi.
    Afrika ekvatorning xar ikkala tomonida joylashgan,asosiy kismi tropik
    ekvatorial kengliklarda joylashgan. Shuning uchun materikda xarakat juda baland
    buladi. Materik kirgoklarini Atlantika va Xind okeanlarlari suvlari yuvib turadi.
    Afrika kirgogidagi eng katta kultik Gveneya kultigi joylashgan. Garbiy kirgoklari
    buylab materik sayozligi chuzilib ketgan. Materikning sharkiy kismi xamda janubda
    urab turgan Xind okeanining shimoliy-garbiy kismi Gandvana parchalanib ketishi
    natijasida bor davridan keyin paydo bulgan. Afrikaning shimoliy garbiy togli
    kismlarini xisobga olmaganda deyarli butun xududi yagona ilatformada Gondvana
    Arxey va Proterozoy eralari davomida tarkib topgan. Proterozoy erasining toshlarida
    Gondvana yer sharidagi eng katta yaxlit kuruklik bulib kolgan, keyinchalik
    parchalanib ketishi natijasida Afrika Arabiston platformasi, sungra esa Afrika va
    Arabiston platformalariga ajratilgan Poleozoy davrining oxirlarida butun materik
    kutarila borgan va muz bosish jarayonlari vujudga kelgan. Trias va Yura davriga
    kelib tektonik xarakatlari kuchaygan. Bu xarakatlar Afrikaning janubida sharkida,
    sharkida va shimolida garbiy kuchi vulkanizm bilan tugagan Yura va Bor davriga
    kelib butun materik kutarila borgan. Afrikadagi xozirgi shakl usha davrda vujudga

    65
    kelgan. Bor davrining ikkinchi yarmida va Kaynazoy erasining boshlarida materik


    uchun sernam va issik tropik iklimi xarakterli buladi, bu esa materikda boy fauna va
    floralarining keng mikiyosida tarkalishga imkon beradi.
    Xind okeani egallagan maydoni 75 mln. km2 bulib, uning katta kismi janubiy
    yarimsharga tugri keladi. Okean 4 ta materik Yevrosiyo, afrika, Antarktida va
    Avsraliya oraligida joylashgan. Fors va Bengaliya kultiklari, Kizil, Arabiston
    dengizlari undan tashkari Mozambik bugozi,Katta Avstraliya va Karpentariya
    kultiklari,Arafur va Timor dengizlari bulib, eng chukur joyi yana oroli yakinida 7729
    m ni tashkil etadi. Okean ostida shimoldan janubga chuzilgan Arab Xind va Sharkiy
    Xind tog tizmalari mavjud. Avstraliya va Antarktida oroligida Avstraliya-Antarktida
    okean osti kutarilmalari mavjud. Okeanning katta kismi ekvatorial, subekvatorial,
    tropik va subtropik iklim mintakalarida joylashgan. Yogin mikdori kurikliklardagiga
    nisbatan ancha kupdir. Okean suvi ilik 300 gacha yetadi. Okean yuzasidagi suvning
    urtacha shurligi 35 % lidir. Kizil dengizda suvning shurligi 42 % gacha yetadi.
    Okean bir necha iklim mintakasidagi tabiat zonalari oraligida joylashgandir.

    Download 326,56 Kb.
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   75




    Download 326,56 Kb.
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    MAVZU: AFRIKANING GEOGRAFIK O'RNI, TABIATNING

    Download 326,56 Kb.