63
iqlimi yozi quruq va qishi sernam subtropik iqlimidir. Bunday iqlim 29 va 370
janubiy kengliklar orasida joylashgan sohilda markaziy vodiy bosh kordilera
tog'lari g'arbiy yonbag'irlarining quyi qismlarda hukumron. Sohildan uzoqlashgan
sari iqlim Tinch okean bo'yidagiga nisbatan kontinentlashib va qurg'oqchilashib
boradi. Tuproq qoplami juda hilma-hil quruq subtropik rayonlar uchun xos bo'lgan
tipik jigar rang tuproqlar 2500 m dan yuqorida tog' o'tloqlari
mintaqasi joylashgan
bu mintaqaga past bo'yli o'rmon va butazorlar daryo vodiylari orqali kirib keladi.
Shuningdek ba'zi bir butalar masalan qoraqat va zirk ham tarqalgan tirik botqoq
o'simliklari o'sadigan tarif botqoqliklari uchraydi. Tog' o'tloqlaridan yozgi
yaylovlar sifatida foydalaniladi.
Janubiy and tog'larda muzdek Relyefi shakllari keng tarqalgan. O'lka And
tog'lari yonbag'riga juda ko'p yog'in keltiradigan kuchli g'arbiy
shamollarning
doimiy ta'sirida bo'ladi. YOg'inning o'rtacha miqdori 2000-3000 mm gacha
bo'lgan holda g'arbiy sohilning ayrim rayonlariga yiliga 6000 mm gacha yog'in
tushadi. G'arbiy havo oqimlaridan to'silgan sharqiy yonbag'irda yog'in miqdori
keskin kamayadi. Doimiy kuchli shamollar va yiliga 200 kundan ortiq yog'ib
turadigan yomg'irlar pasat suzuvchi bulutlar hamda tumanlar butun yil bo'yi
haroratning mo''tadil salqin bo'lishi o'lka iqlimining o'ziga xos hususiyatlaridadir.
Qishgi o'rtacha harorat Q 4 Q 70 bo'lgani holda yoz harorati Q15
S dan
oshmaydi. Janubiy and tog'lari o'rmonlari florasining asosiy vakillari doimiy yashil
va bargini to'kadigan janubiy buk turlari magnoliyalari bambuklaridir. Tog'larga
ko'tarilgan sari o'rmonlari siyraklashdi o'simlik turlari kamayadi chekka janubda
o'rmonlar asta-sekin tundra usimliklari bilan almashinadi. Tog'larning platosida
qaraganda sharqiy yon bag'rida g'arbdagiga qaraganda yog'in ancha kam tushadi.
Janubiy and tog'larning o'rmonlari yuqori navli yog'ochning
juda katta zahirasiga
ega. Olovli yo'l deb janubiy Amerikaning janubiy sohili yaqinida 53 va 550 janubiy
kengliklari oralig'ida joylashgan kengliklari oralig'ida joylashgan o'nlab katta-kichik
oraliridan iborat arxipelarga aytiladi. U Chili bilan Argentinaga qaraydi
Arxipalagning butun g'arbiy qismi balandligi 2400 m gacha bo'lgan tog'lar bilan
band Relyefda qadimgi va hozirgi zamon muzliklari hosil
qilgan shakllari katta rol
o'ynaydi.Chekka sharqiy qismi ispesno qilganda olovli yer iqlimi juda sernam
Arxipelag doim qattiq va nam janubiy g'arbiy shamollar ta'sirida bo'ladi g'arbda
yiliga 3000 mm gacha yog'in tushadi yomg'ir ko'proq shivalib yog'adi va yiliga 300-
330 kun yomg'irli bo'ladi. Sharqda yog'in miqdori keskin kamayadi temperatura
butun yil bo'yi past bo'ladi va fasillarga qarab uncha ko'p o'zgarmaydi. Olovli yer
orolini yozgi temperaturasiga ko'ra subtropiklarga yaqin deyishi mumkin. Olovli
yerning iqlim sharoiti muzliklarning rivojlanishi uchun
qulay Arxipalakning tor
okean sohilida asosan g'arbiy , sohillari doimiy yashil va barg to'kuvchi daraxtlardan
tashkil topgan o'rmonlar o'sadi. Janubiy buk magnoliya gullardan oq hushbo'y
gullaydigan kanelo va ba'zi bir tur ignabarglilar harakterlidir. Olovli yer arxipalagi
va janubiy and tog'lari o'lkasining hayvonot dunyosi tahminan bir hil hamda juda
o'ziga xosdir. Bu yerda guanoko bilan birga havo rang
tulki tulkisimon it yoki
magelat iti hamda ko'p hil kemiruvchilar uchraydi.
Savol:
1.
Materikda nima uchun «Sharq va G'arb» regionlar farqlanadi?
2.
Markaziy And o'lkasiga tavsif bering?
