31
massalari hukmronlik qiladi. Ximolay tog'larda janubda musson sirkuliyasiyasi
ro'y beradi ular shimolda keskin kontinental iqlim sharoiti tarkib topadi. Shu
sababali tog'likning shimoliy yon bag'rida eng ko'p yog'in (2000-3000 mm) tushadi.
Bu hududda harorat yuqori bo'ladi yanvarning o'rtacha harorati 2000 m balandlikda
Q60 Q70 iyulniki Q180 Q190 ni tashkil etadi. 3000 m dan yuqori qismida 00
haroratni kuzatish mumkin. Tog'likda muzlik qoplanish mumkin. Tog'likda
muzlik
qoplami ko'p tog'larning janubiy yon bag'ridan ko'plab daryolar boshlanadi va
tekisliklardan kesib o'tib bir necha vodiylarni hosil qiladi. Hind uning irmog'i Satlaj
va Braxmatura shular jumlasidandir. Himolay tog'lari daryolari yomg'ir qor muzlik
suvlaridan to'yinadi shu sababli eng ko'p suv yoz oylarida to'lib oqadi ko'llar
miqdori ko'p. Organik dunyosi hilma-hil rivojlangan Xind-Gang past tekisligi
Ximolay tog'lari etagida joylashgan bo'lib Osiyoning eng katta allyuvial
tekisliklaridan biri hisoblanadi. Past tekislik dengiz sathidan biroz baland
joylashgan o'lkani shimol va g'arb toomnidan Himolay hamda Beljustan tog'lari
o'rab turadi janubda esa Hindiston yarim orolining yassi tog'liklarni ko'tarilgan past
tekisliklari asosida Hindiston platformasida joylashgan.
Gang- va Braxmaturaning
quyi oqimidagi pat tekislik Bengaliya deb past tekislikni Braxmatura bo'ylab
cho'zilgan qismi Shillang massivi bilan Assom deb ataladi. Gang daryosining yuqori
oqimi bo'ylab Gang past tekisligi joylashgan. Hind past tekisligining yuqori qismi
Genjna daryo havzasi Panjob deb Hind daryosining o'rta va quyi oqimlari ortidagi
tekislik Sind deyiladi. Hind daryosi sharqida tar cho'li joylashgan o'lkaning tabiiy
sharoiti va yog'in miqdorining keskin farq qilish harakterlidir. O'lkada ekvatorial
dengiz havzasi bilan kontinental havo orlig'idagi frontning
siklon faoliyati tufayli
iyundan noyabrgacha juda ko'p yomg'ir yog'adi. Shillang massivining janubiy
yonbag'irlarida cherapunjada 12000 mm yomg'ir yog'adi. O'lkada yog'inning 10 %
dan ortig'i yozgi musson vaqtiga to'g'ri keladi. Yozda o'rtacha harorat Q200 Q290
ni tashkil etadi. Hindiston yarim oroli o'lkaning asosiy qismini kristal asosli jinslar
tashkil etadi. Yer yuzasidagi jinslarning hilma-hilligi eng keyingi tektonik va
errozion parchalanishni turli darajada ekanligi yarim orol yer yuzasi tuzilishida
tofovutlar vujudga keladi. Yarim orolning ko'p qismi 400-1000
m balandlikda
joylashgan bo'lib ayrim joylarni 2000 m gacha yog'ish mumkin.
Narmada daryosi keng vodiysi yarim orolni ikki qismga markaziy Hindiston
va Dekan yassi tog'ligiga ajratib turadi. Markaziy Hindistonda katxiyavar yarim
oroldan shimoliy sharqqa aravali tizmasi cho'zilgan uning eng baland joyi 1700 m
dan tashkil etadi. Bu tog'lar Hindiston yarim orolidagi eng keyin hosil bo'ladigan
tog'lar hisoblanadi. Yarim orolining janubiy qismini dekan platosi egallagan u
sharqqa ishlab bo'lib o'rtacha balandligi 100 m yetadi. Yarim oroldagi eng baland
cho'qqisi Palni tog'laridagi 2698 m li Anaymuda cho'qqisi hisoblanadi yarim orol
iqlimi Bengaliye iqlimiga nisbatan quruqroq lekin
Hind daryosining quyi qismi
ancha nam iqlimini yog'in miqdori yarim orolining g'arbida 2500 mm ga yetadi
Gam tog' yonbag'irlarida 6000-7000 mm ga yetadi.
Shri-Lanka maydoni 65,6 ming km2 ni tashkil etadi orol Hindistonda
kengligi 60 km bo'lgan Polk bo'g'ozi orqali ajratilgan tuzilishiga ko'ra Hindistonning
bir qismi hisoblanadi. U qadimgi kristal jinslardan tuzilgan. Orolning katta qismi
subekvatorial iqlimi mintaqasida joylashgan janubiy g'arbiy qismi ekvatorial iqlim
mintaqasiga kiritiladi. Bu hol dengiz sathidan katta balandlikka
ham bir hil yuqori
32
harorati bo'lishiga olib keladi. Tekisliklarda o'rtacha harorat Q260 Q280 ni tashkil
etadi orolning janubiy g'arbida yog'in miqdorida 3000-5000 mm ga yetadi. Orol
uchun nam tropik o'rmonlar harakterlidir faunasi Hindiston hayvonot dunyosiga
o'xshashdir.
