Silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi

134 
nomerli elakda elash bilan tekshirib ko‘riladi. Elaganda og‘irligi bo‘yicha 10% dan 
ortiq qoldiq qolmasligi kerak. 
Ishlatish sohalari.Gidravlik ohak havoda qotadigan ohak qatori ishlatiladi. 
Lekin undan ancha mustahkam va suvga chidamli qorishma hamda beton ishlanadi. 
Gidravlik ohak havoda qotadigan shu jihatdan katta farqqiladiki, u suvda ham qota 
oladi. Shuning uchun ham tobora keng qo‘llanib kelinmoqda. Binolarning nam 
sharoitlarda ishlatiladigan qismlari, ya’ni asosi, poydevori, shuningdek so‘g‘orish 
kanallari va unchalik katta bo‘lmagan boshka gidrotexnik inshotlarni qurishda ana 
shu ohakdan foydalanilmoqda. 
Gidravlik ohak asosan quruq va nam sharoitlarda ishlatiladigan bino devorini 
qurish va suvashda ko‘p ishlatiladi. Past marka beton va bir qator ohak-shlak, ohak-
putssolan ya’ni sement ishlab chiqarishda ham ishlatishga ruxsat etiladi. 
Yig‘ma beton buyumlari ishlab chiqarishda gidravlik ohakdan kam qavatli 
binolar ishlatiladigan devorbop materiallar ishlashda foydalaniladi. 
2-§ Romansement 
Ohaktosh yoki magnezial mergellarning erib, bir-biriga yopishib qolmaydigan 
darajada pishganini mayda tuyish natijasida hosil bo‘lgan mahsulot romansement 
deyiladi. Bunday bog‘lovchi ishlab chikarish uchun ohaktosh va gilning sun’iy 
aralashmasidan foydalansa ham bo‘ladi. Tishlashish muddatini keragicha o‘zgartirish 
uchun romansementga 5% gacha gips, shuningdek 15% gacha gidravlik qo‘shilmalar 
qo‘shib tuyishga ruxsat etiladi. Shunda sementning suvga chidamliligi yanada oshadi 
.yoki iqtisodiy jihatdan foydaliroq bo‘ladi). 
Kalsiy karbonat va gilning tabiiy aralashmasidan iborat bo‘lgan mergellarda 
gildan 25-60% gacha bo‘lishi mumkin. Romansement ishlab chiqarish uchun esa 
tarkibidagi gil aralashma 25-30% ga boradigan mergellar ishlatgan yaxshi. 
Gidravlik ohak ishlab chikarish uchun 20% gacha gil bo‘lgan ohaktoshlar 
ishlatilishini, hosil bo‘lgan mahsulotning gidravlik moduli esa 1,7-9 ga teng 
ekanligini eslasak, u holda romansementning gidravlik moduli 1,7 dan kam 
bo‘lmaydi. Darhaqiqat, u odatda 1,1-1,7 atrofida bo‘ladi. Demak. gil aralashmalar 

135 
kuydirish vaqtida hosil bo‘lgan CaO ning batamom bog‘lay oladigan miqdorda, yoki 
CaO ni kalsiy silikatlari, alyuminatlari va ferritlari holida bog‘lash uchun kerak 
bo‘ladiganidan ortiqroq miqdorda bo‘ladi. Gidravlik modul 1,3 yoki undan kam 
bo‘lganida gil aralashmalar ohak bilan bog‘lanmagan, erkin holicha qoladi. 
Shunday qilib, gidravlik ohakdan farqli o‘laroq romansementda erkin CaO 
bo‘lmasligi kerak. Romansementdagi butun ohak gidravlik qota oladigan moddalar, 
ya’ni kalsiy silikatlari (2CaO

SiO
2
), kalsiy alyuminatlari (CaO

Al
2
O
3 
va 
5CaO

3Al
2
O
3
) va kalsiy ferritlari (2CaO Fe
2
O
3
) holida bog‘langan. 
Erkin kalsiy oksidi yo‘qligi va tarkibida talaygina gidravlik moddalar 
mavjudligi jihatidan romansement gidravlik ohakdan tubdan farqqiladi: romansement 
so‘nmaydi, lekin undan ishlangan qorishma va betonlar ancha mustahkam va suvga 
chidamli bo‘ladi. 

Download 6,08 Mb.