Silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi

136 
bo‘lsa, gil ohaktoshda tekis joylashadi. Gil yirik kesak holida bo‘lsa, 
romansementning sifati pasayadi. U vaqtda ohak bilan gil faqat kesaklar yuzasidagina 
o‘zaro ta’sir etishishada. Shunda, hatto gidravlik moduli ancha past bo‘lsa xam, 
romansementda talaygina miqdorda erkin ohak qolishi mumkin. U keyinchalik 
sement qotayotganda hajman notekis o‘zgarishiga sababchi bo‘lishi mumkin. Gilning 
bir qismi esa ballast holida qola beradi. Shuning uchun ham mergel sifatini 
aniqlayotganda undagi gil zarrachalar yig‘indisi (gidravlik modul mikdori)nigina 
emas, shu bilan birga disperslik darajasini ham hisobga olish kerak bo‘ladi. 
Mergelni kuydirish uchun aylanma va shaxta pechlardan foydalaniladi. 
Ohaktosh mergellari kuydirilayotganda xom ashyo bilan yoqilg‘i aralash solinadigan 
shaxta pechlar ishlatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Magnezial mergellar 
qo‘llanilayotganda o‘txonasi tashqariga chiqarilgan shaxta pechlardan foydalanish 
kerak bo‘ladi. Chunki bunday pechlarda kuydirishning belgilangan rejimiga aniq 
rioya qilish va past temperaturada kuydirish mumkin bo‘ladi. 
Har qanday mergelni ko‘ydirishda ishlatish mumkin bo‘lgan aylanma pechlar, 
yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan sabablarga qura, ya’ni yoqilg‘i ko‘p sarf bo‘lish, uni 
qurish uchun katta mablag‘ talab qilinishi sababli, romansement ishlab chikarishda 
unchalik ko‘p qo‘llanmaydi. 
Romansementni xom ashyo bilan yoqilg‘i aralash solinadigan shaxta pechlarda 
kuydirish uchun shartli yoqilg‘idan taxminan kuydirilgan mahsulot og‘irligining 12-
14% miqdorida, o‘txonasi tashqariga chikarilgan pechlarda 14-16%, aylanma 
pechlarda esa 16-20% va bundan ortiq sarflanadi. 
Kuydirilgan mergelni tuyishdan oldin ma’lum vaqt (3-5 kun) omborda saqlab 
turgan ma’qul. Shu vaqt ichida erkin ohak havo nami ta’sirida qisman so‘nishi 
mumkin. Shu bilan romansementning sifati yaxshilanibgina qolmasdan, uni tuyish 
ham osonlashadi. So‘ndirilayotgan vaqtda ohakning hajman kengayishi natijasida 
kuydirilgan mergel bir oz yumshayadi. 

137 
Romansementni maydalash uchun shar tegirmon ishlatiladi. Gips yoki 
gidravlik qo‘shilmalardan foydalanayotganda ular kuydirilgan mergel bilan 
birgalikda maydalandai. Shunda bir xil jinsli mahsulot hosil bo‘ladi. 
Tuyishdan oldin qo‘shilmalar quritish barabanlarida quritiladi: gips-namligi 
10% gacha, gidravlik qo‘shilmalar-2% gacha. 
Romansement ikki xil sxemada, ya’ni maydalangan materialni elamasdan 
(ochiq sikl) va elab (yopiq sikl) tuyiladi. Elaganda yirik donalari ajralib chiqadi va 
qayta tuyishga yuboriladi. Shu bilan mahsulotning sifati ancha yaxshilanadi, tuyuvchi 
agregatlarning ish unumi esa oshadi; separatorlarda elanadi. 
Romansement ishlab chiqarish uchun ohaktosh bilan gil sun’iy aralashmasidan 
foydalanayotganda ularning xom ashyoda tekis joylashishi uchun shar tegirmonlarda 
aralashiga tuyiladi. Xom ashyo aralashmasi shaxta yoki aylanma pechlarda 
kuydirilishi mumkin. Xom ashyo bilan yoqilg‘i aralash solinadigan shaxta pechlarda 
kuydirilsa ham bo‘ladi, ammo yoqilg‘ini aralashmada qo‘maloq tayyorlashdan oldin 
bevosita xom ashyo aralashmaning o‘ziga qo‘shgan yaxshi. Shunda kuydirish 
sharoitlari yaxshilanadi. 
Aylanma pechlarda ham xom ashyo aralashma qumaloqholida kuydiriladi. 
Lekin birmuncha kichik, ya’ni 20-30 mm gacha o‘lchamda bo‘ladi. Yoqilg‘i ularda 
presslanmaydi, balki chang-havo aralashmasi holicha bevosita pechga uzatila 
beriladi. Kuydirilgan mahsulot shar tegirmonlarda gips va gidravlik qo‘shilmalar 
bilan yoki ularsiz tuyiladi. 
Ko‘rinib turibdiki, sun’iy yo‘l bilan tuzilgan aralashmadan romansement 
ishlash texnologiyasi tabiiy mergellardan ishlashga qaraganda birmuncha murakkab. 
Bundan tashqari, xuddi ana shuncha mablag‘ sarflash va ana shu uskunalarning 
o‘zidan foydalanish bilan nisbatan ancha sifatli bog‘lovchi olish mumkin. Bu usul 
asosan mahalliy yoqilg‘i (o‘tin, torf, past kaloriyali ko‘mir va slanets) dan 
foydalanilgani taqdirdagina o‘zini oqlaydi. 

Download 6,08 Mb.