484
бу ерда:
)
(
q
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н
t
V
l
V
нс
нб
q
q
q
)
(
)
(
С
Т
О
б
Т
О
t
t
t
)
(
)
(q
)
(
t
t
V
l
V
q
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н
Agar, yuqoridaaytilganlargako‘ra l
yuk
=l
t.b
tengbo‘lsa, W
qb
= W
qs
bo‘ladi (
,
Vtva
st
birxilbo‘lganda).
Unda:
Universal bortli avtomobilni samosval (o‘zi ortuvchi) avtomobil bilan taqqoslab
tanlashlikda teng baholi masofani berilgan formulaga binoan topiladi.
Agar tashish
masofasi topilgan teng baholi masofadan katta bo‘lsa universal bortli avtomobillardan
foydalanishlik, agar kichik bo‘lsa samosval (o‘zi ortuvchi) avtomobildan foydalanish
to‘g‘ri bo‘ladi.
3.Avtopoezd va yakka avtomobillardan foydalanish
485
Avtomobillarda tashishni tashkil etishdagi eng ilg‘or
usullardan biri
avtopoezdlardan foydalanishdir. Avtomobillarga tirkama va yarim tirkama qo‘shib
ishlatish, transport vositasi birligining yuk ko‘tarish qobiliyatini oshirish hisobiga
ular unumdorligini ko‘p miqdorda oshiradi. Bunda tyagach avtomobilining dvigateli
quvvatidan to‘laroq foydalanish hamda tyagachlarning
almashinuvchi tirkamalar
bilan ishlatilganda ortish va tushirish operatsiyalarida bo‘lish vaqtlarini kamaytirish
imkoni bo‘ladi.
Avtopoezdlar qo‘llanishi natijasida transport ishi
birligining tannarxi yakka
avtomobil bilan ishlaganiga nisbatan ancha arzon bo‘ladi, chunki bunda transport
vositalarining
unumdorligining oshishi, avtopoezdlar qo‘llashdagi ekspluatatsion
xarajatlar oshishidan ko‘ra ancha katta bo‘ladi.
Shuning
bilan birga, qayd qilish lozimki bir sharoitda avtopoezd qo‘llanish
samarasi oshsa, boshqa sharoitda kamayishi mumkin. Ba’zi bir hollarda esa transport
vositalari yuk ko‘tarish qobiliyatlarining oshirish, boshqa ish ko‘rsatkichlarini
kamayishiga ham olib kelishi mumkin. Natijada transport
vositasi unumdorligi
oshmaydi, xatto, kamayishi ham mumkin, tashish ishi tannarxi esa oshib ketadi.
Yakka avtomobilni yoki uni tirkama (yarim tirkama)
bilan ishlatishlikni
aniqlashda ham oldingi paragrafda berilgan usuldan foydalanamiz.
Avtopoezdlar tuzishlik natijasida ularni 3 ko‘rsatkichida o‘zgarish bo‘ladi: yuk
ko‘tarish qobiliyatida, ortish va tushirish operatsiyalarida bo‘lish
vaqtida va harakat
tezligida. Amalda yuk ko‘tarish qobiliyatidan fodalanish
koeffitsienti
va yo‘ldan
foydalanish koeffitsienti
bir xil qoladi.
Bunda yakka avtomobillar qo‘llanishda «a» indeksni va avtopoezdlar «ap»
indeksidan foydalanamiz.
