|
BOB. ELEMENTAR ZARALARNING ASOSIY MANBAI
|
| bet | 2/10 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #258030 |
Bog'liq 130600 (1)
–§. Kosmik nurlar va uning turlari
Hozirgi zamon fizikasining yakunlovchi bo‘limi – yuqori energiyalar yoki elementar zarralar fizikasidir.
Kosmosdan kelayotganligi uchun kosmik nurlar deb nom olgan zarralarni ionizatsion kameralardagi sirqish tokining sabablarini qidirish tufayli kashf etiladi. Yadroviy nurlanishlar ta’siri bo‘lmagan holda ionizatsion kamera orqali o‘tadigan tokining (sirqish tokning) qiymati juda kichik bo‘ladi. Bu tok ionizatsion kamerada qo‘llanilgan elektroizolyatsion materiallarning nihoyat kichik bo‘lsada, o‘tkazuvchanlik xususiyatiga egaligi tufayli kelib chiqadi.
1911-1912 yillarda Gess, Gekkel’ va Kol’gerster havo sharlari yordamida ionizatsion kameralarni atmosferaning yuqori qatlamlariga ko‘tarib maxsus tajribalar o‘tkaziladi. Tajriba natijalarini muhokama qilib, quyidagi xulosaga keldilar. Kosmik fazodan kelayotgan kamera tokining ortishiga sababchilar. Keyinchalik ko‘pgina olimolarning hizmatlari tufayli ionizatsion kameradagi gazni ionlashtiruvchi nurlanish (ya’ni kosmik nurlar)ning tabiati aniqlandi: Kosmik nurlanish 2 xil bo‘ladi: birlamchi va ikkilamchi.
Birlamchi nurlanish zarralarning o‘rtacha energiyasi 1010 eV ga teng. Lekin ayrim zarralar energiyasi 1019eV va hatto undan ham katta qiymatlarga ega bo‘ladi. Birlamchi nurlarning tarkibi, xavo sharlarini kosmosga olib chiqish natijasida olingan tajribalar asosida o‘rganilgan. Jadvalda Yer sirtining kosmik nurlanish tarkibida tushayotgan zarralar soni keltirilgan.
2.1.1-jadval
Nurlanish turi
|
Zarralarning nomi
|
Z
|
|
|
| |
