Kompleks (majmua) - mahsulotning ikki yoki undan ortiq ixtisoslashtirilgan
qismlari boʻlib, ular ushbu mahsulotni tayyorlovchi korxonada yigʻish operatsiyasi
orqali bir-biri bilan biriktirilmaydi, biroq oʻzaro bogʻliq boʻlgan ekspluatatsion
funksiyani bajarish uchun moʻljallangan boʻladi. Masalan: avtomatik oqim, sex -
avtomat, SDB (CHPU)-sonli dastur bilan boshqariladigan dastgohlarning panellari
va boshqalar.
Komplekt (butlik) - ikki yoki undan ortiq mahsulotlardan iborat boʻlib, ular
ishlab chiqarish korxonasida yigʻish operatsiyasi orqali oʻzaro biriktirilmagan
buyumlar toʻplamidan iborat boʻladi va yordamchi xususiyatga ega boʻlgan umumiy
ekspluatatsion vazifani bajarish uchun moʻljallangan boʻladi. Masalan: ehtiyot
qismlar, asbob-uskunalar, oʻlchash vositalari toʻplami va shunga oʻxshashlar.
Komplektda birorta buyum yetishmasa, mahsulot yigʻilmaydi va uni ishga tushirib
boʻlmaydi.
Konstruktorlik yigʻma birlik deb mustaqil yigʻish sharoiti unchalik
ahamiyatga ega boʻlmagan, faqat funksional ish vazifasini bajarish holatiga
asoslanib loyihalangan yigʻma birlikka aytiladi. Masalan, gaz taqsimlash
mexanizmi, yonilgʻi xom ashyosi, yuradigan va dvigatelning moy haydaydigan
tizimlari va sh.k. Texnologik yigʻma birlik yoki uzel deb mahsulotning boshqa
tarkibiy qismlaridan alohida holda yigʻilishi mumkin boʻlgan, lekin oʻz vazifasini
faqat mahsulotning boshqa tarkibiy qismlari bilan birgalikda yigʻilgandagina
bajarishi mumkin boʻlgan yigʻma birlikka aytiladi. Masalan, dastgohlarning alohida
qismlari (support, stol, tezliklar qutisi, surishlar qutisi, oldingi va ketingi babkalar
va sh.k.). Mahsulotda oʻz xizmat vazifasini bajarib va mustaqil yigʻish tamoyiliga
javob beradigan yigʻma birlikning konstruksiyasi optimal hisoblanadi va uni
konstruktorlik - texnologik yigʻma birlik deb ataladi. Mahsulotlarni shunday
yigʻma birliklar bilan loyihalash tamoyili agregatli yoki blokli yigʻma birlik
deyiladi. Konstruktorlik - texnologik yigʻma birliklardan agregatlar tashkil topadi.
Bularga nasoslar, uzatish yoki tezliklar qutilari va boshqalar kiradi.
18
Agregat deb mahsulotning qismlari alohida yigʻilganiga qaramasdan toʻla
oʻzaro almashuvchanlikka ega va shu bilan birga oʻz vazifasini mahsulotda yoki
mustaqil ravishda bajarish imkoniyatiga ega boʻlgan yigʻma birlikka aytiladi.
