|
Materiallar qarshiligi
|
| bet | 3/10 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,14 Mb. | | #148120 |
Bog'liq Laboratoriya materiallar qarshiligiT/R
|
Mavzu nomi
|
Sahifasi
|
1
|
Materiallarni cho‘zilishga sinash. Cho‘zilish diogrammasi. (Sinov uchun universal qurilma - WP 300).
|
7
|
2
|
Ikki tayanchli balkada ko‘ndalang kuch - Q va eguvchi moment – M larni tajribada aniqlash. (WP 960–qurilma).
|
12
|
3
|
Materiallarni siqilishga sinash. (WP 300 – qurilma).
|
16
|
4
|
Material namunalarni qirqishga sinash. (WP 300– qurilma).
|
19
|
5
|
Materiallarni buralishga sinash. (WP 500 – qurilma).
|
23
|
6
|
To‘g‘ri balkalarni deformatsiyalanishini tajribada tekshirish.
(Turli chegaraviy shartlarda, turli kuchlar ta’sirida balkalarni elastik egilishi -WP 950 – uskuna).
|
29
|
7
|
To‘g’ri balkalarni deformatsiyalanishini tajribada tekshirish.
(Betti va Maksvel teoremalarini namoyish etish, statik noaniq balkaning tayanch reaksiyasini aniqlash - WP 950 – uskuna).
|
31
|
8
|
Egri o‘qli sterjenlarning deformatsiyalanishi.
(FL 170 – uskuna) .
|
33
|
9
|
Eylerning ustuvorlik nazariyasini tajribada tekshirish.
(ko‘rgazmali uskuna –WP 121).
|
35
|
10
|
Sterjenlarni ustuvorligini yo‘qotishini tajribada tekshirish. (Kritik kuch qiymatlarini aniqlash va Eyler formulasini WP 120 - qurilmasida tekshirish).
|
38
|
Mavzu: Materiallarni cho‘zilishga sinash.Po‘lat namunani cho‘zilishga sinash
Ishdan maqsad: 1. Tajriba jarayonining oddiy shaklini va uning baholanishini o‘rganish. Turli xil namunalarda cho‘zilish yuzasidan sinovlar o‘tkazish.
Namunalarga va ularning o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lgan katta yuklanishda va kichik yuklanishlarda o‘tkazilishi mumkin.
Masalan namuna ishchi qismining uzunligi 100 mm va ko‘ndalang kesim yuzasi diametri 10 mm bo‘lsa bunday namuna cho‘zilishga P-20 mashinasida o‘tkazish mumkin.
Agar ishchi qismi uzunligi L=30 mm va ko‘ndalang kesim yuzasi diametri 6 mm bo‘lsa bu namunani WP-300 qurilmasida cho‘zilishga sinash mumkin.
Sinov WP-300 universal 20 kN li kasbiy texnik ta’lim uchun mahsus mo‘ljallangan qurilmasi bo‘lib, materiallarni sinash uchun klassik qurilma hisoblanadi.
1
|
Dinomometr
|
2
|
Mahkamlash kallagi
|
3
|
Yuqori to‘sin
|
4
|
Doiraviy shkalali o‘lchov uskunasi
|
5
|
Transport fiksatori
|
6
|
Yo‘naltiruvchi rama
|
7
|
Asosiy silindr bilan maxovik
|
8
|
pastki to‘sin
|
9
|
Asosiy silindr
|
10
|
Tayanch tovoni
|
11
|
Transportlash rukoyatkasi
|
1.1-rasm: WP 300 sinov uchun
uneversal qurilma, 20 kN.
1.2-rasm: Cho‘zilish uchun namuna.
Lo=30mm
do=6 mm
1.3 – rasm. Namuna sinovdan so‘ng
Cho‘zilsh uchun namuna
DIN 50 125 bo‘yicha alyuminiy, mis, jez va po‘latdan tayyorlangan (1.1-rasm) B shakldagi M10 rezbali galovkali dumaloq namuna uzunligi Lo=30mm va diametri do=6 mm ga ega bo‘lgan kalta mutanosib (proportsional)namunadan iborat.
1.1-jadval
Kuchlanish
|
Boshlang‘ich kesim yuza
|
Absolyut uzayish
|
(1.1)
|
(1.2)
|
(1.3)
|
va - boshlang‘ich va deformatsiyadan keyingi uzunlik
Cho‘zilish diogrammasi (1.4)
1.5-rasm. Namuna uzunligini o‘lchash
|
O‘lchov natijalari. Ikkitaga ajratilgan namuna bo‘laklarini bir-biriga biriktirib, nazorat nuqtalari oralig‘i masofalarini o‘lchaymiz va cho‘zilishdan keyingi namuna uzunligi lF ni topamiz
| 1.4 - rasm: CHo‘zilish yuzasidan sinov
va (1.5 )
1.2-jadval
namuna
|
material
|
F, kN
|
l0, mm
|
lF,mm
|
1
|
ENAW -2007
|
8,7
|
30
|
34,6
|
2
|
CW004A
|
8,3
|
30
|
36,2
|
3
|
CW614N
|
15,4
|
30
|
32,1
|
4
|
11SMU30
|
13,0
|
30
|
38,3
|
Tahlil. Cho‘zilish yuzasidan sinovlar uchun barcha namunalar uchun 6 mm diametrli yakuniy ko‘ndalang kesim formulasiga muvofiq
hisoblanadi
Uzayish:
1.3-jadval
Namuna
|
Material
|
Kuchlanish ,
|
Uzayish. ,% da
|
Hisoblangan
|
Adabiyotdan
|
Hisoblangan
|
Adabiyotdan
|
1
|
ENAW 2007
|
308
|
340-370
|
15
|
7
|
2
|
CW004A
|
294
|
220-260
|
21
|
33
|
3
|
CW614N
|
544
|
400
|
7
|
15
|
4
|
11SMn30
|
460
|
380-570
|
27
|
6
|
1.6-rasm. CHo‘zilish diagrammasi
Mavzu: Po‘lat namunani cho‘zilishga sinash
Ishdan maqsad: 1. Po‘latning cho‘zilishidagi asosiy mexanik harakteristikalarini aniqlash, plastik materiallarning cho‘zilishga qarshilik ko‘rsatish hususiyati va ularning mexanik xossalarini ifoda etuvchi miqdorlar bilan tanishish;
2. Namuna materialining taxminiy markasini aniqlash.
Sinov R – 20 sinash mashinasida bajariladi.
Namunaning umumiy ko‘rinishi:
1.7– rasm. Namuna sinovdan oldin
1.8 – rasm. Namuna sinovdan so‘ng
4- jadval
Namuna o‘lchamlari
|
Diametri, mm
|
Hisob uzunligi, mm
|
Ko‘ndalang kesim yuzasi, mm2
|
Sinovgacha
|
d0= 10
|
l0= 100
|
|
Sinovdan keyin
|
d1= 6
|
l1= 130
|
|
Eslatma: d1 – miqdor bo‘yincha hosil bo‘lgan joydan olinadi.
1.9 – rasm. CHo‘zilish diogramasi.
(masshtab: gorizontal – 2:1, vertikal 1 mm – 1 kN)
Sinov natijalari va ko‘rsatkichlari
Taritib raqami
|
Aniqlanayotgan harakteristikalarning nomi
|
Hisob formulalari va natijalari (kN)
|
1
|
Proporsionallik chegarasiga to‘g‘ri keluvchi kuch
|
FP.CH=22,5 kN
|
2
|
Oqim chegarasiga to‘g‘ri keluvchi kuch
|
F0.Q=24,5 kN
|
3
|
Eng katta kuch
|
Fmax=36 kN
|
4
|
Uzilish (emirilish) paytiga to‘g‘ri keluvchi kuch
|
Fuzil=34 kN
|
I. Mustahkamlik harakteristikalari (kuchlanishlar), MPa
1
|
Proporsionallik chegarasi
|
|
2
|
Oqish chegarasi
|
|
3
|
Mustahkamlik chegarasi
|
|
4
|
Uzilish paytiga to‘ri keluvchi kuchlanish (xaqiqiy kuchlanish)
|
|
II.Plastik ko‘rsatkichlari
|
Uzilgandan keyingi namunaning absolyut uzayishi
|
|
1.
|
Nisbiy qoldiq uzayishi
|
|
2
|
Ko‘ndalang kesim yuzasining nisbiy qisqarishi
|
|
|
Namuna materialining taxminiy markazi
|
St 2 rusumli po‘lat
|
Ish yuzasidan asosiy xulosalar:
Tajriba natijalari asosida namunaning asosiy mexanik harakteristikalarini aniqladik.Ularning yordamida esa loyihalanayotgan tuzilma materiali tanlandi. Olingan natijalarga va mahsus jadvallariga asoslanib namuna materialini taxminiy navini aniqladik ya’ni 2 navli po‘lat St 2.
Nazorat savollari
Ishdan maqsad nima?
Qanday kattaliklar materialning mustahkamligini tafsiflaydi?
Cho‘zilishga sinashda qanday namunalar qo‘llaniladi?
Qanday kattaliklar plastiklik tafsiflaridir?
Normal va proportsional namunalarni tushuntiring.
2 - LABORATORIYA ISHI Mavzu: Ikki tayanchli balkada ko’ndalang kuch va eguvchi momentlarni aniqlash.
Ishdan maqsad: Ikki tayanchli balkadagi ko’ndalang kuch – Q va eguvchi moment
– M larni tajriba yordami bilan aniqlash hamda nazariy ma’lumotlar bilan solishtirish.
Tajriba: WP-960 qurilmasi yordamida bajariladi.
Qurilmada Qy va Mx aniqlanadi.
Materiallar qarshiligidagi kesish usulini (KOAM qoidasini) namoyishi.
Balkadagi Qy- ko’ndalang kuchni aniqlash.
Balkadagi Mx –eguvchi momentni aniqlash.
2.1-rasm. Mx –eguvchi momentni ye’yurasi. Balka uzunligi – 1000 mm
2.2-rasm. M va Q-larni o’lchash uchun erkinlik darajasi ikkiga teng sharnir.
a) Balkada hosil bo’ladigan Qy va Mx-larni to’g’ridan-to’g’ri o’lchash uchun tayanchlar oralig’ining L/3 qismida erkinlik darajasi 2 ga teng bo’lgan ishqalanishsiz ishlaydigan sharnir va 2 ta kuchni o’lchash asbobi o’rnatilgan.
2.2-rasm. Balka ko’ndalang kesimida hosil bo’luvchi ichki kuchlar.
b) Kuchni o’lchash asbobini siljib ketmasligi va balkani gorizontal holatida ushlab turish uchun 2 ta pasangi rolikli podshipnikdan iborat tayanch.
v) Qy =0, Mx =0, Nz ≠0 Normal kuch balkada paydo bo’luvchi boshqa kuchlarga bog’liq emas.
Balkani kesim usulidan foydalanib 2 ga ajratamiz.
Nz – normal kuch balkani cho’zilishida (siqilishida) hosil bo’ladi.
Qy – balka kesimidagi urinma kuchlanishga mos keladi.
Mx – normal kuchlanishga mos keladi.
D.I.Juravskiy teoremasiga asosan.
bog’lanish o’rinli.
TAJRIBANI O’TKAZISH
Chizmada keltirilgan uskunani quyidagicha sozlang: WP-960 qurilmasi yordamida bajariladi.
2.3-rasm. WP-960
- Tayanchlar orasidagi masofani 800 mm qilib ularni eng pastki rama mahkamlang.
- Balkaning markazini tayanchlar oralig’ining markazi bilan ustma-ust tushsin.
- Balkani vintlar yordamida to’g’rilang (1).
- Kuch o’lchagich uskunalardagi qiymatlarni aniqlang va belgilab qo’ying.
- Yuk ilgichdan foydalanib 20 N yukni (2) balkaning markaziga (tayanchlardan 400 mm masofada) qo’ying.
- Vintlardan foydalanib (1) yana balkani to’g’rilang.
- Har ikki kuch o’lchagichlardagi qiymatlarni aniqlang va belgilab qo’ying.
Tajriba yuzasidan xulosalar
Eguvchi momentni o’lchovchi uskunadagi ko’rsatkichlar farqi F=28N kuch yelkasi a=100 mm u holda
(2.1)
Analitik hisoblash natijalariga ko’ra:
N mm (2.2)
; ;
Farq
;
Demak tajriba va hisoblashlarda olingan natijalar bir-biriga yetarli darajada yaqin.
ko’ndalang kuchni o’lchovchi uskunadagi ko’rsatkichlar farqi:
Qy=10.5 N
Hisoblash natijalariga ko’ra
Qy=10.0 N
Hisob natijalari esa
Simmetrik yuklanish.
2.1 Vintlar yordami bilan to’g’irlab kuch o’lchagich uskunalaridagi natijalar aniqlab yozib olinadi. 2 ta 20 N iborat F1, F2 yuklarni tayanchlardan 200mm masofadagi yuuk ilgichlaridan foydalanib yuklanadi. Yana (7.1) vintlardan foydalanib balka to’g’irlanadi va har ikki kuch o’lchagichdan sanoq olinib farqi aniqlanadi.
Analitik hisob:
2.4-rasm. Eguvchi moment va ko’ndalang kuchni epyurasi
Demak
Demak da Mx=400 Nmm
bunda
Tekshirish: Eguvchi momentni o’lchovchi asbobdagi ko’rsatkichlar farqi F=41 N kuch yelkasi a=100 mm u xolda eguvchi moment
Farq
Natijalar bir-biriga juda yaqin. Kesuvchi kuchlarni o’lchovchi asbob ko’rsatkichidagi farqi Qy=0
Analitik hisob natijasi Qy=0.
|
| |
