Materiallar qarshiligi

Download 2,14 Mb.
bet	5/10
Sana	29.01.2024
Hajmi	2,14 Mb.
	#148120

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bog'liq
Laboratoriya materiallar qarshiligi

Nazorat savollari

Sof siljish deformatsiyasini tushuntiring.
Siljish deformatsiyasiga misol keltiring.
Siljishdagi mustahkamlik shartini yozing.
Qirqilishdagi mustahkamlik chegarasi qanday aniqlanadi?

5– LABORATORIYA ISHI

Mavzu: Materiallarni buralishga sinash

Ishdan maqsad: 1.Turli materiallarni buralishga sinash asosida
- burovchi momentni aniqlash;
- kuchlanishlarni aniqlash;
- mustahkamlikka tekshirish.
2. Namunalarni buralish burchagi – φ ni aniqlash.
3. Namuna materiali buralish diogrammasini olish va tahlil qilish
Tajriba WP-500 (30 kN) buralishga sinash uskunasida bajariladi. (izoh: tajriba mahsus malakaga ega bo’lgan (ustoz) professor-o’qituvchi yoki laborant tomonidan bajariladi.
WP-500, 30 Nm buralishga sinov uskunasi metall sterjenlarning buralishdagi mustahkamligini aniqlash hamda M_b-burovchi moment, φ-buralish burchagini aniqlashga mo’ljallangan.
Turli uzunlikdagi va turli diametrdagi har hil materiallardan tayyorlangan namunalar ustida o’tkazilgan tajribalar asosida o’rganish mumkin.
Sinovda M_b-burovchi moment qo’l kuchi bilan mahavik mexanizmi yordamida hosil qilinadi va aylanish valiga o’rnatilgan tenzodatchik orqali o’lchanadi. Uni ekrandan o’qib olish mumkin. Burilish burchagi φ ni ham huddi shunday ko’rish mumkin.

5.1-rasm: WP-500. (30 kN) Buralish sinov uskunasini tuzilishi.
(GUNT, Germaniya)

1	datchik	8	momentni o’lchovchi qurilma
2	chervyakli shestrnya	9	qichqich
3	namuna	10	patronlar
4	buralishni o’lchovchi asbob	11	rama
5	maxovik (kom’ensatsiyasi)	12	harakatlanuvchi disk
6	aylanadigan siqiluvchi disk	13	maxovik
7	momentni uzatuvchi sterjen

Sinov uchun namuna

Namunaning materiali alyuminiy yoki latun.
N amuna uzunligi L=175mm; L=350mm; L=700 mm
Namuna uzunligi egilgan qismi bilan birga maksimum-750 mm

Nazariyadan asosiy ma’lumotlar.
B uralishga sinashda namuna M_b-burovchi moment ta’siri ostida bo’ladi . Urinma kuchlanish namunani deformatsiyalanishiga olib keladi. Deformatsiya namunani har ikki uchini bir-biriga nisbatan buralishi orqali ifodalanadi.
Sinovni baholashda M_b-burovchi moment bilan buralish burchagi- φ grafigi cho’ziladi.

эс
Namuna o’lchamlariga bog’liq bo’lmagan holda baholashni bajarish uchun urinma kuchlanish –τ va siljish burchagi-γ ni ham ifodalash mumkin.
Urinma kuchlanishlarni hisoblash.
(5.1)
_{doiraviy namuna uchun:}
(5.2)
Buralishga sinashda chegaraviy kuchlanishni (mustahkamlik chegarasi) to’ish
(5.3)
Siljish burchagi va siljish modulini aniqlash.
Siljish burchagi quyidagicha aniqlanadi

Namunaning buralish burchagi , φ°	Burovchi moment, M_b, Nm
0	0
1,5	0,1
3	0,3
4,5	0,9
6	1,6
9	3,6
12	5,9
15	7,5
18	8,2
24	9,0
30	9,3
36	9,7
42	10,0
60	10,2
90	10,8
120	11,2
180	12,0
270	12,8
360	13,4
540	14,5
720	15,2
900	15,7
1020	15,5
1238	(xato)

_{5.2-rasm: po’lat namunaning buralish burchagi (O’lchash natijalari)}

Bu yerda: r-namuna radiusi ; L-namuna uzunligi; φ-buralish burchagi.
Elastiklik chegarasida siljish moduli urinma kuchlanish va siljish burchagi orqali quyidagicha (Guk qonuni ) aniqlanadi.
bu yerda, τ-urinma kuchlanish, γ-siljish burchagi.
yoki sinalayotgan namuna( sterjen) tavsiflash orqali quyidagicha aniqlanadi.

Quyidagi grafiklarda burovchi momentning burchkka bog’liq o’zgarishi keltirilgan

_{Buralish burchagi}_φ_,_°_{Buralish burchagi}_φ_,_°
_5.3-rasm.Buralishga sinashda burovchi momentning burchkka bog’liq o’zgarishi grafigi:
Mavzu: Katta o’lchamli metal namunalarni buralishga sinash
Ishdan maqsad: 1. Buralishda namunaning mustahkamlik chegarasini aniqlash.

Namuna buralish duformatsiyasidan yemirilish harakterini aniqlash.

Silindrik namuna buralishida uning uzunligi va ko‘ndalang kesim o‘lchamlari o‘zgarmaydi. Bundan shunday xulosaga kelish mumkin: buralishda bo‘ylama va ko‘ndalang chiziqli nisbiy deformatsiyalar mavjud bo‘lmaydi. Buralishda deformatsiyalanish holatining asosiy harakteristikasi nisbiy siljish burchagidir ( ).

U quyidagicha aniqlanadi:
, (5.4 )
bu yerda: nisbiy buralish burchagi.
Sof siljishda bosh kuchlanishlar miqdor jihatidan urinma kuchlanishlarga tengdir, ya’ni
(5.5)
Moprt materiallarda burovchi moment bilan deformatsiya orasidagi chiziqli bog‘lanish bo‘lmaydi (2.13 b,v - rasm).

5.4- rasm.
Buralish diagrammalari a) po‘lat; b) cho‘yan; v) yogpoch
Buralishdagi shartli mustahkamlik chegarasiga asosan aniqlangan quyidagi fomulalardan foydalanib to’iladi:
po‘lat namuna uchun
, (5.6)
moprt (cho‘yan, yogpoch va hokazo) materiallar uchun
, (5.7)
bu yerda: - maksimal burovchi moment,
- namuna ko‘ndalang kesimining plastik qarshilik momenti, - qutb qarshilik momenti.
Namunaning yemirilish harakteriga qarab material turini aniqlash mumkin. Agar materialning siljishga qarshiligi kam bo‘lsa, sinish eng katta urinma kuchlanish ta’sir etuvchi yuzada, ya’ni ko‘ndalang kesim bo‘yicha sodir bo‘ladi. Bunday yemirilish plastik materiallarga xosdir. Mo’rt materiallarning buralishdagi yemirilishi 45^o burchak ostida vintsimon yuza bo‘yicha yoriq hosil bo‘lishi bilan sodir bo‘ladi. Yogpoch materiallarda esa qo‘shimcha bo‘ylama yoriqlar ham hosil bo‘ladi.
Namuna, o‘lchov asboblari va sinov mashinasi. Tajribani o‘tkazishda amaldagi standart bo‘yicha doiraviy kesimli silindrik namunalardan foydalaniladi (5-rasm). Sinov KM-50-1 mashinasida o‘tkaziladi. Bu mashinaning umumiy koprinishi 6-rasmda ko’rsatilgan.

5.5-rasm
Buralishga sinaladigan namuna

6-rasm
KM-50-1 sinov
mashinasining umumiy
koprinishi
Ishni o‘tkazish tartibi

Namunaning diametri o‘lchab olinadi.
Buralish deformatsiyasi ko‘zga yaqqol koprinib turishi uchun namuna sirtiga bopr yordamida bo‘ylama chiziq tortiladi va sinov mashinasiga oprnatiladi hamda himoya oynasi yo’ib qo‘yiladi.
Diagramma chizish a’’arati ishga tayyorlanadi.
Namunaga mashina elektrodvigatelini ishga solib yoki mexanik ravishda (qo‘l bilan) burovchi moment beriladi. Namuna buralishda bo‘yincha hosil bo‘lmay yemiriladi. Bu paytga to‘g’ri keluvchi burovchi moment va buralish burchagi qiymatlarini yozib olinadi.
Singan namuna mashina qisqichlaridan olinadi va yemirilish harakteri aniqlanadi.

Ushbu ish yuzasidan hisobot tuzishda 1 - jadval to‘ldiriladi.
5.1 – jadval

Namuna materiali	Namuna diametri, sm	Kesim yuzasining qarshilik momenti, sm³	Mustahkamlik chegarasiga to‘g’ri keluvchi burovchi moment, Nm	proportsionallik chegarasiga to‘g’ri keluvchi burovchi moment, Nm	Kuchlanish M’a
					_v	_n_ch_,

Sinov natijalaridan foydalanib, quyidagi kattaliklar hisoblanadi:

WP = ,

(moprt material uchun),
(plastik material uchun).

Download 2,14 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Download 2,14 Mb.