|
Materiallar qarshiligi
|
| bet | 4/10 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,14 Mb. | | #148120 |
Bog'liq Laboratoriya materiallar qarshiligi
3 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Materiallarni siqilishga sinash
Ishdan maqsad: 1. Materiallarning siqilishdagi mustahkamlik chegaralarini
aniqlash.
2. Turli materiallarning siqilishi diagrammalarini o’rganish va ularni o’zaro solishtirish, plastiklik xossalarini o’rganish va fizik kattaliklarini tekshirish.
Sinov WP-300 va UMM 125 sinov qurilma va mashinalarida bajariladi.
S inov uchun namuna: plastmassalardan tayyorlangan diametri 10 mm va uzunligi 10 mm dan 30 mm gacha uzunlikka ega bo’lgan silidrsimon namunalar qo’llaniladi
va namunaning maksimal sinov yuzasi
Namunaning nisbiy deformatsiyasi.
dastlabki uzunlik; namunaning deformatsiyasidan keyingi uzunligi
Siqilish diagrammasi
2.1-rasm: Siqilish diagrammasi (plastik).
|
2.2-rasm. Turli materiallar uchun siqilish diagrammalari
|
WP 300.20 Ma’lumotlar to’plash tizimidan foydalanil-ganda o’lchovlar seriyasi yozib qo’yiladi va fayl ko’rinishida saqlanadi. Siqilish uchun kuchlanish 3 ta material uchun qayd qilinadi.
3.3-rasm: POM uchun siqilish kuchlanishdagi diagrammasi (WP 300 dan olingan rasm).
3.1 jadval
Material
|
PVX
|
PTFE
|
POM
|
,mm
|
,kN
|
,kN
|
,kN
|
0,0
|
0
|
0
|
0
|
0,1
|
1,31
|
0,35
|
1,49
|
0,2
|
3,2
|
0,48
|
2,8
|
0,3
|
4,87
|
0,58
|
3,96
|
0,4
|
5,21
|
0,64
|
4,48
|
0,5
|
5,28
|
0,76
|
5,18
|
0,6
|
5,39
|
0,82
|
5,73
|
0,7
|
5,57
|
0,85
|
6,28
|
0,8
|
5,43
|
0,90
|
6,50
|
0,9
|
5,13
|
0,99
|
6,49
|
1,0
|
5,16
|
1,08
|
6,96
|
1,2
|
5,09
|
1,2
|
7,43
|
1,4
|
5,38
|
1,42
|
7,75
|
1,6
|
5,34
|
1,59
|
8,13
|
1,8
|
5,49
|
1,74
|
8,41
|
2,0
|
5,32
|
1,84
|
8,69
|
2,2
|
5,46
|
2,09
|
8,76
|
2,4
|
5,77
|
2,17
|
9,31
|
2,6
|
6,14
|
2,40
|
9,61
|
2,8
|
6,07
|
2,56
|
10,24
|
3,0
|
6,46
|
2,77
|
10,42
|
3,2
|
6,80
|
3,05
|
10,56
|
qisqarish uchun σ bosim va ε qisqarish uchun
hisoblab chiqish bosqichlari POM materialidan foydalanib misol sifatida ko’rsatiladi.
Sarflangan kuchlanish σ =11,98 kN.ga teng.
Formula muvofiq barcha siqiluvchi namunalar uchun 10 mm diametrli chiqish kesimi quyidagilarni tashkil qiladi:
Bosim uchun biz quyidagilarga ega bo’lamiz
Siqilish quyidagilarni tashkil qiladi:
POM siqilish diagrammasi uchun biz bir juft miqdorga ega bo’lamiz
(σ = 153N/mm2 / ε = 40%). Tajriba vaqtida o’lchangan siqilishdagi kuchlanish barcha qiymatlari uchun kuchlanishning bir juft miqdori hisoblab chiqil-gandan so’ng, poM uchun kuchlanishning egri chizig’ini hosil qilamiz.
POM siqiluvchi namunasi εjami = 50% sharoitida σ50 siqilish yuzasidan eng katta mustahkamlikka ega bo’ladi.
PVX σu shakl o’zgaruvchanligi sharoitida siqilishdagi kuchlanishni namoyish qiladi va eng yuqori 0,2% aralash σ0,2 plastiklik chegarasiga ega.
PTFE – mazkur tajribalar seriyasidagi eng elastik plastik hisoblanadi. Elastiklik sohasi aniq bo’lmaydi. Siqilish yuzasidan mustahkamligi eng kam.
Uchta (plastmassa) plastikdan hech biri parchalanmaydi (emirilmaydi) yoriqlar paydo bo’lmaydi. Shunday qilib, barcha namunalar uchun σ50 almashish qiymati 50% siqilish sharoitida paydo bo’ladi.
Nazorat savollari:
Plastik va mo‘rt materiallarga misol keltiring.
Izotrop va anizotrop materiallar haqida nimalarni bilasiz?
Plastik va mo‘rt materiallarning siqilish diagrammalarini tushuntiring.
Nima uchun po‘lat namuna siqilganida bochkasimon shaklga kiradi?
4-LABORATORIYA ISHI.
Mavzu: Metall namunalarni qirqishga sinash
Ishdan maqsad: 1. Metallning qirqilishdagi mustahkamlik chegarasini aniqlash.
2. Metallning qirqilishdagi va cho’zilishdagi mustahkamlik chegaralarini solishtirish.
Nazariyadan asosiy ma’lumotlar. Qirqilishdagi yemirilish cho’zilishdagi yemirilishdan farq qiladi. po’lat namunani cho’zilishga sinalganda «bo’yincha» hosil bo’lib keyin uziladi. Qirqilishda esa namuna kesimi o’zgarmay tekisligicha qoladi.
SHuning uchun qirqilish faqat urinma kuchlanish hisobiga bajarilib, bu kuchlanishlar qirqilish yuzasi bo’yicha tekis tarqalgan deb hisoblanadi.
Bu urinma kuchlanish shartli ravishda quyidagicha aniqlanadi:
, (4.1)
Fmax - qirqilish vaqtiga to’g’ri keluvchi kuch,
Aq - qirqilish yuz berayotgan ko’ndalang kesim yuzasi bo’lib, u quyidagicha aniqlanadi
(4.2)
Bu yerda d-namuna diametri, 2- namunaning ikkita joyida qirqilish yuzasi hosil bo’layotganligi sababli kiritilgan koeffitsient (4.1-rasm).
Urinma kuchlanish - ning shartli ravishda aniqlanishiga sabab qirqilish deformatsiyasi bilan birga egilish va ezilish deformatsiyalari ham ro’y berishidir. Lekin egilish va ezilish deformatsiyalar natijasida hosil bo’ladigan urinma kuchlanishlar nisbatan juda kichik bo’lganligi sababli ular etiborga olinmaydi.
Qirqilish deformatsiyasida hosil bo’ladigan eng katta urinma kuchlanish - (mustahkamlik chegarasi) hamma vaqt cho’zilish deformatsiyasida hosil bo’luvchi eng katta kuchlanish - dan kichik bo’ladi:
= (0,6...0,8) . (4.3)
Namuna, o’lchov asboblari va sinov mashinasi. Tajriba WP-300, R -10 yoki R-20 universal sinov mashinasida o’tkaziladi.
Sinov uchun po’latdan silindrik shaklda namuna tayyorlanadi (4.1-rasm).
Sinovdan oldin namuna diametri (d) shtangentsirkul yordamida o’lchab olinadi.
Namuna mahsus moslamaga qo’yiladi (1,в-rasm) va sinov mashinasiga o’rnatilib, asta-sekin statik ravishda yuklanadi. Namunaning qirqilishi ikkita yuzada sodir bo’ladi.
Namuna qirqilgandan so’ng qirqilish yuzalarida ezilish va egilish deformatsiyalari izini ko’rish mumkin. Qirqilgan namuna 4.1,б-rasmda ko’rsatilgan.
Qirquvchi yukning miqdori Fmax R-20 mashinasidagi yuk o’lchovchi asbobning shkalasidan aniqlab olinadi.
Mustahkamlik chegarasi (4.1) formuladan aniqlanadi.
4.1-rasm. Po’lat namunaning qirqilishiga sinash.
a) namuna tajribagacha, б) yemirilish harakteri, в) namunaning yuklash sxemasi.
Qirqilishdagi mustahkamlik chegarasi va cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasi kattaliklari solishtiriladi.
Sinov WP-300 qurilma yordamida bajariladi.
Siljish yuzasidan sinov
Siljish yuzasidan sinov materialning siljitish uchun bosim (yuklama)ga chidamliligini aniqlaydi. Namunada siljish kuchlanishi namunaga ta’sir ko’rsatuvchi tashqi ko’ndalang kuchlanishlar bilan yuzaga keltiriladi.
Ushbu bosim (yuklama) turi parchin mix yoki shtiftga muvofiq keladi. Shu tufayli siljish yuzasidan sinov amaliyotda juda muhim hisoblanadi. Qarama-qarshi tomondagi rasmda F ko’ndalang kuchning namunaga qanday ta’sir ko’rsatishi tasvirlangan. Agar bunga erishishning imkoni bo’lmasa, u qirqiladi va material zarralari bir-birining orasidan sirg’alib o’tadi. Siljish yuzasidan sinovlarda aniqlanadigan siljish bo’yicha mustahkamlik boltlar, parchin mixlar va shtiftlar tuzilishida, shuningdek qaychilar va presslar uchun kerakli kuchni hisoblab chiqishda muhim ahamiyatga ega.
4.2-rasm: Siljish yuzasidan sinov.
Siljish bo’yicha mustahkamlik τt quyidagi tarzda hisoblab chiqiladi:
FF Kritik bosim (yuklama) – H.da
A0 Ko’ndalang kesim maydoni – mm2 da
τt Siljishda mustahkamlik – H/mm2 da
d = 0,2sm
эс
Sinov natijalaridan foydalanib quyidagi hisoblashlarni bajaramiz:
Eng katta yuk FF =459 kg
Qirqilish yuzasi
Qirqilishdagi mustahkamlik chegarasi
|
| |
