1. Marketing tadqiqotlari qanday bosqichlardan iborat?
20
Ushbu strategiyani tanlagan va amalga oshirayotgan firmalarning bozordagi ulushi, kelgusi
intilishlari tegishli muammolar bo„yicha marketing tadqiqotlarining yo„nalishlariga, jaddaligiga
sezilarli ta`sir ko„rsatadi. Masalan, bozorda peshqadam bo„lgan firma bozordagi kon`yunktura,
yangi mahsulotni o„zlashtirish, sotish
imkoniyatlarini oshirish, kommunikatsiya va reklama
yo„nalishlari tadqiqotlariga ko„proq e`tibor qaratsa, bozordagi «nisha»ni egallovchi firma
xaridorlar istagini o„rganish, raqobatchilar tovarlarini va narxlarni tahlil qilish bozor chegaralarini
kengaytirish borasidagi tadqiqotlarni amalga oshiri bo„ladi.
Jumladan, avtomobil‟ bozorining shakllanishi va rifojlanishiga nazar tashlasak, ushbu
fikrimizning to„g‟ri ekanligiga ishonch hosil qilish mumkin. XX asrning 60-70
yillarida jahon
avtomobil‟ bozorida Yaponiya va Janubiy Koreya avtomobillarining nomi hali tilga olingani yo„q
edi. Hozirgi paytda esa, ushbu davlatlarda yaratilgan avtomobillar AQSH, Olmoniya, Frantsiya,
Italiya kabi davlatlardagi mashhur firmalarning tajribasini o„rganish, avtomobillarni tadqiq qilish
asosida rivojlandi. Hozirgi
kunda Yaponiyaning Toyota, Nissan, Mittsibushi, Xonda, Janubiy
Koreyaning Xunday, DaeWOO kabi kompaniyalari ayrim davlatlar bozorlarida peshqadamlikka
erishish strategiyalarini amalga oshirishga harakat qilmoqdalar.
Shu sababdan marketing tadqiqotlarini uyushtirish bozorning rivojlanish holati, raqobat
jadalligi, firmalarning ushbu bozorlarda faoliyat yuritish maqsadlari va
vazifalar inobatga olinishi
zaruriy ahamiyat kasb etadi.
Marketing tadqiqotlari yo„nalishlarini belgilashda tegishli firmaning bozorda faoliyat
yuritish o„rni, vazifalarini inobatga olish lozim. Marketing tadqiqotini amalga oshirishda izlanish
muammosi bilan uning maqsadlari o„rtasida tafovut – farqlanish mavjudligiga etarlicha e`tibor
berilmaydi. Buning oqibatida keyingi bosqichlarda sezilarli xatolarga yo„l quyiladi. Shu sababdan
to„g‟ri va aniq belgilangan muammo, tayinli maqsadga erishish uchun puxta zamin yaratadi.
Masalan, yuqori sinfdagi avtomobillar ishlab chiqaruvchi «A» firmaning X – modelli
avtomobillarini ichki bort komp‟yuteri va radio telefoni bilan bir yo„la jihozlab chiqarishni misol
qilib olaylik. Dunyo tajribasidan shu narsa ma`lumki, barcha avtomobil ishlab chiqaruvchi firmalar
ushbu «qo„shimcha jihozlarni» qo„shimcha tanlov va unga xos bo„lgan haq evaziga bajaradilar.
«A» avtomobil‟ firmasi
raqobatchilardan ajralish, yuqori iste`mol darajasidagi xaridorlar uchun
urinishi qanday muammoni hal etishi va maqsadlarni ko„zlashini ko„rib o„tamiz. Bort komp‟yuter
va radio telefonli avtomobillarga bo„lgan ommaviy ehtiyoj va buyurtma asosida bajarish qanday
manfaatlarga erishish imkonini beradiq Ushbu «qo„shimcha jihozlar» uchun xarajatlar va
daromadlarga ta`siri qay jihatda bo„ladiq «qo„shimcha jihozlar» avtomobil‟ harakati xavfsizligiga
va boshqaruvchiga qanday afzalliklar va xatarli xolatlar yaratadiq
Ushbu savollar tadqiqot maqsadiga yo„naltirilgan savollar ko„lami bo„lib, ular ko„lamni
kengaytirish va yanada aniqlashtirish mumkin. Asosiy maqsad esa «A» firmaning yangi modeliga
bo„lgan ehtiyojini oshirish imkoniyatlarini topish hisoblanadi. Demak, «A» avtomobil‟
firmasi
«qushimcha jihozlar» hisobiga iste`mol doirasini oshirish siyosatini yuritmoqda.
Marketing tadqiqotlarining yo„nalishlarini quyidagi belgilarga ko„ra turkumlash mumkin:
4.1-chizma
Tadqiqotlarni turkumlash belgilari
Tadqiqotlarning
yo„nalishlari
va
ularni
amalga oshirish xususiyatlari
Tadqiqot maqsadlariga ko„ra
Axtarish, tavsiflash, eksperiment o„tkazish
yuzasidan tadqiqotlar
Marketing elementlari bo„yicha
Tovar, narx, distrib‟yutsiya, kommunikatsiya
yo„nalishidagi tadqiqotlar
Bozordagi tadqiqotlarni amalga oshirish
ko„lamiga ko„ra
Mahalliy, milliy, xalqaro miqyosida
Tadqiqotlarni amalga oshiruvchi sub`ektlar
ishtirokiga ko„ra
Bevosita
firma
ishtirokida,
marketing
vositachisi ishtirokida, tanlangan maxsus
ishtirokchilar vositasida
