|
Deneler qozǵalǵanda keńislikte iz qaldıradı. Bul izler kózgeBog'liq Fizika 6-klassDeneler qozǵalǵanda keńislikte iz qaldıradı. Bul izler kózge
kóriniwi yamasa kórinbewi múmkin. Kóriniwi yamasa kórinbewine
qaramastan usı iz traektoriya dep ataladı. Dalada júrgen avtomobil,
traktor yaki aspanda ushıp baratırǵan samolyot qaldırǵan izler buǵan
mısal bola aladı. Traektoriyanıń kórinisine qarap qozǵalıs tuwrı
sızıqlı yaki iymek sızıqlı boladı.
46
Avtomobil dóńgeleginiń kósheri B jerge salıstırǵanda tuwrı
sızıqlı, A noqat dóńgelek kósheri B ǵa salıstırǵanda iymek sızıqlı
qozǵalısta boladı (21-súwret). Stadionda juwırıp baratırǵan sportshınıń
traektoriyası 1 hám 2 aralıǵında iymek, 3 hám 4 aralıqta tuwrı sızıqlı
boladı (22-súwret).
21-súwret.
22-súwret.
Traektoriyanıń forması qaralıp atırǵan sanaq denege salıstırǵanda
hár túrli bolıwı múmkin. Mısalı: Aydıń Jerge salıstırǵanda qozǵalısı
sheńber kórinisinde bolsa, Quyashqa salıstırǵanda quramalı kóriniste
boladı. Sebebi, Jer Ay menen birgelikte Quyash átirapında qozǵaladı.
Tap usı sıyaqlı avtomobil dvigatelinde suwıtatuǵın párrik ushınıń
qozǵalıs traektoriyası dvigatelge salıstırǵanda sheńberden ibarat bolsa,
jerge salıstırǵanda vint tárizli boladı.
Qozǵalıstaǵı deneni mudamı súwrette kórsetiw qolaysız. Sonıń
ushın, traektoriya uzınlıǵı dene ólshemlerinen júdá úlken bolǵan
halatlarda, dene materiallıq noqat dep qaraladı. Mısalı: Tashkentten
Buxaraǵa qarap ushatuǵın samolyottı materiallıq noqat dep qaraw
múmkin. Biraq, kópirden ótip atırǵan poezdtı materiallıq noqat dep
qarawǵa bolmaydı. Materiallıq deliniwine sebep ólshemleri esapqa
alınbaǵanda da onıń massası, tezligi hám basqa fizikalıq shamaları da
saqlanıp qaladı.
1. Mexanikalıq qozǵalıs dep nege aytıladı?
2. Sanaq denesi degende neni túsinesiz?
3. Jazıp atırǵanda ruchkamızdıń ushı qanday qozǵalısta boladı?
4. Qozǵalıstaǵı denelerdi materiallıq noqat dep qaraw múmkin
bolǵan jaǵdaylar ushın mısallar keltiriń.
|
| |
