44
KIRISIW SÁWBETI
Kúndelikli turmısta qozǵalısta bolǵan kóp deneler, mashina hám
mexanizmlerge dus kelemiz.
Avtomobiller, samallatqıshlar, aspa
hám qol mexanikalıq saatları hám t.b. Avtomobildiń qozǵalısına
názer salatuǵın bolsaq, onıń hár túrli bólekleri hár túrli qozǵalısta
bolatuǵınına itibar qaratamız. Avtomobildiń korpusı, júkleri, aydawshısı
menen aldıǵa yaki keyinge qozǵalsa, onıń dóńgelekleri, dvigatelin
suwıtıwshı párrigi aylanbalı qozǵalısta boladı. Bunnan keyin aldıǵa,
keyinge, joqarıǵa, tómenge, ońǵa yaki solǵa bolatuǵın qozǵalıslardı
ulıwma halda
ilgerilemeli qozǵalıs dep aytamız. Al, diywalǵa
ildirilgen mexanikalıq saat mayatnigi tákirarlanıp turatuǵın qozǵalısta
bolǵanlıqtan onıń qozǵalısı
terbelmeli qozǵalıs delinedi.
Solay etip, bizdi qorshap turǵan álemdegi barlıq denelerdiń
qozǵalısın úsh túrge bóliw múmkin:
1. Ilgerilemeli qozǵalıs.
2. Aylanbalı qozǵalıs.
3. Terbelmeli qozǵalıs.
Denelerdiń barlıǵı da mudamı qozǵalısta bolmaydı. Mısalı, ildirip
qoyılǵan júk, imaratqa qoyılǵan tirek, kir jayılǵan jip hám t.b. Bir
qaraǵanda olarda hesh qanday nızamlılıqlar joq sıyaqlı bolıp kórinedi.
Negizinde olar teńsalmaqlılıq halatında bolıp, belgili bir nızam hám
qaǵıydalar orınlanadı.
