SPORTCHINI MUSOBAQAGA PSIXOLOGIK
TAYYORLASH
Insonn i hayotga yoki b iror faoliyat soh asiga tay y o rlash h ay o tn in g
o ‘zi kabi rang-barang, keng qam rovli, m urakkab, k o ‘p bosqichli jara y o n
b o ‘lib, turli usullar, vositalar yordam ida am alg a osh irilad i. M asalan ,
o 'q u v c h in i o ‘qishga va m ehnatga tayyorlash; harb iy ask arn i tex n ik ,
tak tik va irodaviy tayyorgarlik sifatlarini
rivojlantira b o rib , jism o n iy ,
ruhiy, siyosiy jih a td a n o g ‘ir sharoitlarda ja n g o v a r m ash qlarga, o n a -
V atanni him oya qilishga tayyorlash ko ‘p b o sq ich li, tu rli xil u su llar
v o sitasid a am alg a o sh irilad ig an qiyin va q iz g ‘in ijo d iy -ta rb iy a v iy
ja ra y o n d ir. S h u n in g d e k , o ‘quv, ta rb iy a v iy v a
a m a liy fa o liy a td a
sp o rtch ilarn i jism o n iy m ashqlarga h am d a sp o rt m u so b aq alarig a ru h a n
tayyorlash, m usobaqada g ‘alaba qilishga, yangi re k o rd la r o ‘rn atish g a
y o ‘llash usullari ham rang-barangdir. S p o rtch i yoki ja m o a a ’zo larin in g
sport m u so baqalarid a yuqori natijalarga erish ish i, b irin c h i n av batd a,
u la rn in g m a ’naviy , m afkuraviy, irodaviy, jis m o n iy , te x n ik ,
ta k tik
tayyorgarligiga bog‘liq. Sport am aliyotida b o 'la ja k a n iq m u sob aqalarga
p six o lo g ik jih a td a n a lo h id a ta y y o rg a rlik k o ‘rg a n s p o r tc h ila r n in g
k o ‘p in c h a g ‘a la b a q o z o n is h i ilm iy is b o tla n g a n . D e m a k , s p o r t
m utaxassislari va m u rab b iy lar sp o rtch ilarn i m u so b aq ag a p sixologik
jih atd an tayyorlashga alohida e ’tib o r b erish lari m aqsad ga m uvofiqdir.
B uning u c h u n u lard a n sp o rtch in in g m u so b aq ag a ru h a n tay y o rlash
bosqichlarin i nazariy va am aliy jih atd an p u x ta bilishlari ta la b q ilinad i.
Sport tu rlarin in g o ‘ziga xos xususiyatlaridan kelib ch iq ib , sp o rtch ilarn i
m u sobaqaga psixologik tayyorlashni q u y id ag i b o sq ic h la rg a b o 'lis h
m um kin:
1) sportchilarga raqibi va bo'lajak m u sobaqalarn in g sh a rt-sh a ro itla ri
haq id a y etarlich a m a ’lum o tlar
berib borish;
2) sport m ashg‘ulotlari va m usobaqalar haqida olingan m a ’lum otlarni
te k sh irib k o ‘rish , is h o n c h lilik d arajasin i a n iq la s h , m u so b a q a n in g
boshlan ish vaqti yoki kutilm agan o 'zg arish larn in g alo h id a sp o rtc h ila r
yoki jam o ag a g ‘alaba keltirish im koniyatlarini o ‘rganish;
3) sportchilarga m usobaqada qatn ash ish d an k o ‘zlan g a n m aq sad va
vazifalarni an iq belgilab olishlari haqida k o ‘rsa tm ala r b erish;
4) sp o rtch in in g m usobaqaga ishtirok etish sababi, m o h iy ati va a n iq
m a q sa d in i a n iq la s h , g 'a la b a g a e ris h is h n in g ijtim o iy
a h a m iy a tin i
tu sh u n tirish ;
5) sp o rtch in in g b o ‘lajak m usobaqa jaray o n id ag i faoliyatini rejalash-
tirish , aq liy sifatlarini o ‘stirishga e ’tib o r berish, m usobaqaga taktik va
te x n ik jih a td a n ruh iy tayyorgarligini takom illashtirish;
6) s p o rtc h in i m usobaqaga ru h an tayyorlash m aqsadida kutilm agan
m axsus t o ‘siqIar vujudga keltirish, ularda bu to 'siq la r va qiyinchilik-
la rn i y e n g a o la d ig a n m a la k a va k o ‘n ik m a la r hosil q ilish u c h u n
q o 's h im c h a m ash g ‘u lo tla r
uyushtirish;
7) sp o rtch ig a m usobaqa jara y o n id a paydo b o 'ladigan ichki ruhiy
h o la tn i b o sh q arish uslublaridan foydalanishni o ‘rgatish;
8) sp o rtc h in i m usobaqa boshlanishida ruhiy ko 'tarink ilik ka, asab
tizim i faoliyatini boshqarishga, ruhan charcham aslikka odatlantirish
h a m d a m u so b aq a jara y o n id a yan ad a faol harakat qilishga erishishga
u n d ash .
S o ‘nggi yillarda respublikam iz sportchilari erishayotgan natijalar
y u q o rilab b o rm o q d a. S h u n d an k o ‘rinib turibdiki, inson im koniyatlari
cheksiz. S p o rtch i faqat k o ‘zlangan m aqsadga erishish u chu n o ‘zining
ru h iy , jism o n iy im k oniyatlarini safarbar qilish yo‘llarini bilishi lozim .
S p o rtc h ila rd a
b u n d ay bilim , m alaka va ko ‘nikm alarni shakllantirish,
m utaxassislar, o ‘qituvchilar va m urabbiylam ing doim o diqqat m arkazida
b o iis h i shart. U lar sportchilarni jism oniy m ashq va sport m usobaqalariga
p six o lo g ik tay y o rla sh n in g tavsiya etilayotgan quyidagi uslublaridan
foydalansa, shogirdlari yanada yuqoriroq natijalarga erishishlari m um kin.
