Yonish jarayoniga quyidagi omillar ta’sir etadi

Aylanishlar chastotasining yonish jarayoniga ta’siri.
Yuklamaning yonish jarayoniga ta’siri.
Siqish darajasining ta ’siri.
Yonish kamerasi shaklining va yondirish svechalari joylashi- 
shining yonish jarayoniga ta’siri.
2. Detonatsiyali yonish. Detonatsiyaning paydo bo‘lishiga 
ta ’sir etuvchi omillar
Karburatorli dvigatellarda b a’zan jaranglagan metall tovush- 
lari eshitiladi. Bu hodisa dvigatellarning siqish darajasiga mos 
bo ‘lmagan benzin ishlatilganda, dvigatelni o ‘chirganda, katta 
yuklamada ishlaganda sodir bo ‘ladi. Bu tovushlar detonatsiyali 
yonishning belgisidir. Detonatsiya nisbatan kuchsiz bo‘lganda 
bu tov ushlar va q t-v a q ti bilan eshitiladi, bu tovush xuddi 
porshen b a rm o g ‘i va shatun nin g yuqori vtulkasi orasidagi 
tirqish qiymati m e ’yordan kattalashganda paydo bo ia d ig a n
tovushga o ‘xshaydi. Agar detonatsiya kuchaysa, bu tovushlar 
uzluksiz eshitilib turadi. Dvigatel notekis ishlaydi va tirsakli 
valning a ylanishlar chastotasi kam ayib ketadi, silindr va 
silindrlar kallagi qiziydi, ishlatilgan gazlarda esa qora tutun 
paydo bo ‘ladi.
Agar dvigatel bunday holatda uzoq muddat ishlasa, p o r­
shenning chetlari, silindrlar bilan kallak orasidagi qistirma, 
shuningdek, yondirish svechasining elektrodlari va izolyatorlari 
kuyib ketishi mumkin. Detonatsiya natijasida hosil b o ‘lgan 
yuqori bosim krivoship-shatunli mexanizmda zarbli yuklamalar 
hosil qilib shatun podshipnigidagi antifriksion (ishqalanishni 
kamaytiradigan) qatlamni ishdan chiqaradi. Zarbli yuklamalar 
t a ’sirida m oy pardalari yirtiladi, bu esa silindrlar gilzalari 
yuqori qismining tez yeyilishiga olib keladi. Shu sabablarga 
ko‘ra detonatsiya bilan ishlashga yo‘l qo‘yilmaydi.
D etonatsiyali yonish ja ra y o n id a alanga k o ‘lami oldida 
yonmay qolgan ish aralashmalar siqilib, uning temperaturasi 
k o ‘tariladi. N a tija d a
yonilg‘i 
m olekulalarida 
kimyoviy 
oksidlanish reaksiyasi sodir bo‘lib «peroksid» birikmalar hosil 
b o ‘ladi. Yetarli darajada yuqori temperatura va bosimga ega 
boMgan bu b irik m a la r o ‘z - o ‘zid an yonib ketadi. Bunday 
xarakterda boshlangan yonish jarayoni juda katta tezlik bilan
63

ish a ralashm asin ing q o ‘shni qatlam larig a tarq aladi va bu 
qatlamlarda ham betartib yonish jarayoni boshlanadi.
Bu holda yonish jarayonini boshqarib b o ‘lmaydi. Bunday 
yonish jarayonida hosil b o‘lgan zarbli to ‘lqinlar ju da katta tezlik 
bilan butun yonish kamerasi bo ‘ylab tarqaladi va devorlar- 
dan qaytib, metall tovushlar paydo qiladi. Z arb t o ‘lqinlari 
kimyoviy reaksiya endigina tugayotgan zonalarga t a ’sir qilib, 
detonatsiyali portlashlar hosil qiladi. Bunday detonatsiyali 
to ‘lqinlarning tarqalish tezligi 2000... 2300 m /s gacha yetadi.
5.9-rasm.

Download 8,29 Mb.