Impulslar ketma - ketligi chastotasini bo`luvchilar -

25 
Triggerlar va ularning turlari. Yгqorida baen etganimizdek, mantiqiy 
elementlarning faolligi signal kirish qismiga berilganda chiqish qismlarida 
ularning mantiqiy darajasini ifodalaydi. Mantiqiy darajasi esa 0 va 1 
signallari orkali belgilanadi, ya’ni agarda VA - YO`Q elementining kirishiga 
0 signali berilganda, chiqishda 1 shakllanadi. YOKI - YO`Q elementning 
kirishiga mantiqiy 1 uzatilsa, chikishda 0 paydo bo`ladi. 
Demak, xar bir mantiqiy element uchun mos ravishda 1 va 0 signallari 
aktiv va passiv mantiqiy darajani ifoda etadi. 
Elementlarning ushbu xususiyati VA-YO`Q, YOKI-YO`Q elementlari 
bazasida tuzilgan triggerlar ishlashini taxlil kilishda muhim rol o`ynaydi. 
Triggerlar deb, chikish kattaligining malum bir qiymati mos keladigan (Z=0, 
Z =1) ikki xil turg‘un holatda bo`la oladigan qurilmaga aytiladi. 
Oddiy mantiqiy zlementlardan farqli triggerlarda ikkita chiqish kanali 
mavjud. Birinchisi to`g‘ridan-to`g‘ri chiqish, ikkinchisi Q  - invers (teskari 
ishorali ) chiqish deyiladi. 
Triggerlarning kirish kanallari uning holatini ifodalovchi shartli belgilar 
orqali ifodalanadi. R— (ingl — REZET) - kurilmani 0 ga aloxida keltiruvchi 
chiqish kanali; 
S- (ingl - SET)- qurilmani 1 ga aloxida keltiruvchi chiqish kanali; 
K-universal triggerni 0 holatiga keltiruvchi kirish; 
J - universal triggerni 1 holatiga keltiruvchi kirish; 
T- sanoqchi kirish; 
D- axborot kanali; 
V - boshqaruvchi kirish; 
S- sinxronlantiruvchi kirish. 
Triggerlarning belgilanishi xam shu kirishlarning shartli belgilardan 
kelib chiqadi. Masalan, RS-trigger. JK - trigger, T-trigger va x.k. 
Kirish signaliga munosabati nuqtai nazaridan triggerlar - sinxron va 
asinxron turlariga bo`linadi. 
Triggerlarning ishlash jarayonini to`g‘ridan-to`g‘ri kirish kanalli RS - 
trigger misolida ko`rib chiqamiz. 
2.5-rasm. RS trigger sxemasi 

26 
Chizmada ko`rsatilgan trigger 2 ta YOKI - YO`Q mantiqiy elementlar 
bazasida tayyorlanib, shunday ulanganki xar birining chiqishi boshqasining 
kirishiga bog‘langan. Elementlarning bunday ulanishi triggerning 2 ta 
turg‘un holatda bo`lishini ta’minlaydi.
Quyida bu to`g‘rida izoh beramiz: deylik, RS kirishlarda YOKI - YO`Q 
uchun passiv bo`lgan va trigger holatiga ta’sir qilmaydigan 0 mantiqiy signal 
berilgan bo`lsin. Bunda A element chiqishda signal Q = 0 ga teng va u
V element kirishiga uzatilgan. V ning xar ikkala kirishida signallar 0, chiqishda 
esa 
Q
= 1. V elementning chiqishdagi 1 A elementning kirishiga berilgan, 
shuning uchun A chikishda xam 0 bo`ladi. Bu triggerning bitta turg‘un holati 
xisoblanadi. Triggerga 1 signali berilganda Q =0, 
Q
= 1 bo`ladi va trigger 
ikkinchi holatga o`tadi. 
Shunday qilib, agar trigger 0 holatda turgan bo`lsa, R = 1 signali 
berilguncha uning holati o`zgarmaydi. Agar trigger 1 holatida bo`lsa, R=1 
signali berilganda A - elementning ag‘darilishi yuz beradi va chiqishda 
Q
= 
0 bo`ladi. 0 signali A elementning chiqishdan V elementning kirishiga 
berilgani bois V ning chiqishda Q = 1 bo`ladi. Shundan keyin trigger 0 
holatga o`tadi. Trigger bir holatdan ikkinchisiga o`tganda undagi elementlar 
ketma-ket qayta ulanib, zarur holatni yuzaga keltiradi. 
Bir vaqtning o`zida R va S kanallariga aktiv 1 signalini yuborib 
bo`lmaydi, chunki bunaqada trigger mavhum holatga o`tib, 0 va 1 ni qaysi 
birida bo`lishi aniq chiqmaydi. 
Xuddi shu prinsipda - invers kirishli RS - trigger ham ishlaydi. Ularning 
elementlari yuqoridagi triggerdan farqli VA – YO`Q mantiqiy elementlardan 
tuzilgan bo`ladi. 

Download 2,28 Mb.