94
lar kiradi. Parafinning qattiq holatdagi zichligi 865 kg/m
3
– dan 940 kg/m
3
– gacha
bo‟ladi. Qatlam sharoitida parafin neftning tarkibida suyultirilgan holda bo‟ladi.
Neft va gazni quduq tubidan ustigacha ko‟tarilish jarayonida quduqda va yer
ustidagi kommunikatsiyalarda harorat va bosim to‟xtovsiz o‟zgarib turadi. Buning
natijasida «neft va gaz-neftda erigan smola – parafin moddalarining»- muvozanati
buziladi. Neft ko‟tarilish jarayonida tarkibidan gazni
ajralib chiqishi evaziga
og‟irlashadi. Qovushqoqlikligi ko‟tariladi, eritish qobiliyati og‟ir uglevodorodlarga
va zarrachalarga nisbatan pasayadi. Shunday qilib, tarkibida yengil suyuqlik
uglevodorodlar kamayadi, katta erituvchanlik xususiyati ham pasayadi. Bir vaqtda
neftning harorati NKQ- lari (nasos kompressor quvurida) va ishlatish tizmasi orqali
atrofdagi tog‟ jinslariga uzatiladi. Neftdan gazning ajralib chiqish natijasida
haroratning pasayishida gaz omili juda yuqori bo‟ladi.
Bu ikkita omil (sovush va gaz ajralib chiqishi)
neftning tarkibidan parafin
moddalarining ajralib qolib ketishiga sabab bo‟ladi. Parafin NKQ-lari devoriga,
otma tizimga va hamma neft kon kommunikatsiyalariga o‟tirib qoladi.
NKQ-ning
boshlanishi
nuqtasidan
to
quduq
ustigacha
parafin
yotqiziqlarining o‟tirib qolishi davom etadi. Parafinning juda mayda zarrachalari
muvozanat holatida saqlanib qoladi va suyuqlik bilan birgalikda yer ustiga
ko‟tariladi.
Parafinning bo‟lakchalari neftdan NKQ-ga tushadi hamda neftdan ajralib
chiquvchi smola va parafinlarga yopishadi
va qattiq uglevodorodlarni
yopishuvchan shaklini hosil qiladi, NKQ-ning g‟adir-budir devorlariga o‟tiradi,
uning ko‟ndalang kesim yuzasini kichraytiradi, to‟liq bekilib qolishigacha olib
keladi. Natijada NKQ-ning ichki kesimini kichrayishiga,
gazneft oqimining
qarshilik kuchini ko‟tarilib ketishiga olib keladi. Buning hisobiga neft debiti va
bufer bosimi pasayadi. Undan keyin ham chora ko‟rilmasi, NKQ-ning to‟liq
bekilishi sodir bo‟ladi va favvoralanish tugaydi.
Parafinni neftdan ajralib chiqishi, neftning aniq bir haroratiga mos keladi –
bu kristallanish deb ataladi.
Neftning tarkibiga va parafin fraktsiyasining tarkibiga bog‟liq holda
parafinning kristallanish harorati har xil bo‟ladi.
Parafinning erish harorati 30
o
C .dan 70
o
C. gacha.
95
Qatlamga suv haydalganda qatlamning sovushi natijasida parafinning
qisman
kristallanishi
sodir bo‟ladi. Mahsuldor
qatlamning filtrlanishi
yomonlashadi, neft debiti pasayadi, karbonsuvchanlik koeffitsient past bo‟ladi.
Parafinning NKQ-lardagi yotqiziqlarning qalinligi quduq tubidan to quduq
ustigacha haroratga va neftdan gazning ajralib chiqish darajasiga bog‟liq holda
o‟zgarib boradi.
Parafinning NKQ-ning ichki yuzasida jadal o‟tirib qolishiga bir qator
sabablar ta‟sir qiladi:
-
NKQ-larning ichki sirtidagi g‟adir-budurlik o‟zaro ta‟sirda bo‟lib,
neftdan gazning ajralib chiqishiga va sovishiga olib keladi;
-
og‟ir neftlardagi parafinning erishini pasayishi mos holda parafinning
neftga tushish jadalligini oshiradi;
-
gazsuyuqlik aralashmasi oqimining tezligi.
Neft va gaz oqimi tezligi
qancha past bo‟lsa, parafinning tushish jadalligi oshadi;
-
neftdagi smola – parafin birikmasining kontsentratsiyasi.
Kontsentratsiya qancha yuqori bo‟lsa, parafin NKQ devorlariga ko‟p o‟tirib
qoladi:
-
neft va gaz oqimida mexanik aralashmalarning mavjudligi,
parafinning markazda kristallanishi uchun sharoit tug‟diradi;
-
neft va gaz oqimida bosim kattaligining pasayishi. Bosimlar farqi
qanchalik katta bo‟lsa, neftdan jadal gaz ajralib chiqadi, natijada neft oqimining
harorati pasayadi.
Bundan tashqari, neft gazsizlanganda undan yengil fraktsiyalar
ajralib chiqadi. Bu parafin birikmasini yaxshi erishi uchun qulay bo‟ladi;
-
neftning tarkibida suvning mavjudligi. Metallning sirti suv bilan
yaxshi namlanadi, neft oqimi va NKQ-ning ichki sirti oralig‟ida yupqa
gidratlarning qatlami paydo bo‟ladi, qaysiki unda parafin yotmaydi.
Parafinli neft qazib olinadigan favvora quduqlarining
normal ishlatishda
NKQ-ning sirtidagi parafin yotqiziqlarini o‟z vaqtida olib tashlash uchun
profilaktik tadbirlarni amalga oshirish kerak. Parafin yotqiziqlarining oldini olish
va favvora quduqlarini normal ishlashi uchun har usullar qo‟llaniladi.
