O‟zbekiston Respublikasi Oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi N. N. Maxmudov, T. R. Yuldashev, B. Sh. Akramov




Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/113
Sana22.12.2023
Hajmi7,63 Mb.
#126439
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   113
uglerod oksidi (CO
2
), metan (CN
4
), azot oksidi (N
2
O), perfuglevodorodlar 
(PFU), gidroftoruglevodorodlar (SF
2
). 
Shunga asosan “Sho„rtanneftgaz” UShKda Shimoliy Sho„rtan, 
G„armiston, Qumchuq va Shakarbuloq konlari bir blokka biriktirilgan. 
Yo„ldosh gazlarni utilizatsiya qilish bo„yicha loyihasi tuzilgan va katta 
hajmdagi ishlar amalga oshirilgan. 
Yo„ldosh neft gazi yoqilganda faqat qimmatbaho uglevodorod xom-
ashyosi yo„qotilmasdan, balki yoqilg„i mahsulotlari atrof muhitga ham katta 
zarar keltiradi, ya‟ni issiqlikdan ifloslanish, changlar va qurumlar bilan 
ifloslanish, zaharli gazlarni atmosferaga chiqib ketishi kabilar sodir bo„ladi. 
CO va CO
2
lar bilan birgalikda zaharlovchi hamma organik birikmalar 
atmosferaga chiqariladi. Ularning miqdori minglab tonnani tashkil qiladi. 
Yo„ldosh neft gazlari yonish davrida katta miqdoridagi kislorodni iste‟mol 
qiladi. CO

ning tashlanmalari va issiqlikning nurlanishi atmosferaning 
parnik effektini kuchaytiradi. 
Parnik effekti yer atmosferasidagi gazlarning tarkibini o„zgartirib 
yuboradi. Atmosferadagi gazning konsentratsiyasini kuchayishi natijasida 
yerga kirib keladigan “infraqizil” nurlarni yutib oladi hamda issiqlikning bir 
qismini atmosferada ushlab qoladi va o„z navbatida bunday holat planetada 
iqlimning global isib ketishiga olib keladi. 
CO
2
parnik gazlari bo„lib hisoblanadi (uglerod ikki oksidi, CO
2
) va 
uning hisobiga 80 %, metanning effekti hisobiga esa (CH
4
) – 20 % ga yaqin 
parnik effekti paydo bo„ladi, boshqa gazlarning parnik effekti esa iqlimning 
o„zgarishiga kam ta‟sir qiladi. So„nggi o„n yillik oralig„ida yer atmosferasida 
CO

ning miqdori 3 martadan ko„p, metan esa - 2,5 marta ko„proq 
ko„paygan. 


82 
Hozirgi vaqtda yo„ldosh gazlar mash‟alaga asosan kam debitli neft 
konlaridan chiqariladi. Kam debitli konlardan olinadigan yo„ldosh mash‟ala 
gazlari iste‟molchidan uzoq masofada joylashganligi uchun gazlarni 
utilizatsiya qilish tijorat xarajatlarini qoplamaydi. Shuning uchun hamma neft 
va gaz konlaridan olinadigan gazlarni iste‟mol uchun ishlatish va sotishni 
amalga oshirishda texnologiyalar va jihozlar foydalanilganda mash‟ala 
gazlarini utilizatsiya qilish uchun sarflanadigan tijorat xarajatlarini qoplash 
muammosi samarali hal qilinishi mumkin bo„ladi. Bu yo„nalishdagi 
muammolarni hal qilishning asosiy masalaridan biri soddalashtirilgan 
sxemada keng fraksiyali yengil gazlarni ajratuvchi oddiy sharoitida katta 
bo„lmagan hajmdagi gazni qayta ishlab beruvchi mini-zavod modullarning 
yaratilgan va tayyorlangan konstruksiyasidan foydalanish talab qilinadi.
Bunday qurilmalarni gazni fraksiyalarga ajratish joylariga o„rnatish orqali 
oxirgi tovar mahsulotlaridan suyuq uglevodorodlarni (propan-butan, benzin, 
dizel yoqilg„isi) ajratib olish imkoniyati tug„iladi.
1. 
Yo„ldosh neft gazlaridan foydalanish va utilizatsiya qilish holati 
bugungi kunda dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Atmosfera muhitini 
har xil gaz chiqindilari bilan ifloslanishini oldini olish bo„yicha tejamkor 
texnologiyalarni va zamonaviy texnikalarni ishlab chiqish va amaliyotda 
qo„llash ehtiyoji ortib bormoqda. 
2. 
Neft qazib oluvchi korxonalarda neftning tarkibidagi yo„ldosh 
gazlarni to„liq utilizatsiya qilishning imkoniyati mavjud emas. Bunday holat 
mavjud bo„lgan texnologiyalarning narxining balandligi hamda ular tadbiq 
qilinganda sarflangan xarajatlarni qoplamasligi bilan bog„liqdir. Shuning 
uchun o„z navbatida atrof-muhitni ifloslantirishga hamda atmosferaga 
chiqariladigan tashlanmalarni belgilangan normadan oshib ketishiga va har 
xil kasalliklarni ko„payishiga yo„l qo„yib bo„lmaydi. 

Download 7,63 Mb.
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   113




Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‟zbekiston Respublikasi Oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi N. N. Maxmudov, T. R. Yuldashev, B. Sh. Akramov

Download 7,63 Mb.
Pdf ko'rish