4.2. - rasm. Fotorezistor qarshiligini yoritilganlikka
bog‘liqligini o‘lchash.
Ish hisoboti quyidagilardan iborat bo‘lishi kerak:
1. O‘quvchining familiyasi va initsiallari, o‘quv guruhi indeksi va ish bajarilgan sana.
2. Qurilma sxemasi va ish usulining qisqacha bayoni.
3. Tajriba va hisoblash natijasida olingan ma’lumotlar jadvali va grafiklari: a) termorezistor
qarshiligini temperaturaga bog‘liqlik grafigi. Abssisssa o‘qiga absolyut temperaturaning teskari
qiymatini qo‘yib boring, ordinata o‘qiga esa qarshilikning logarifm qiymatini qo‘ying; b)
cho‘lg‘am lampasi hisobiga berilayotgan yoritilganlikni cho‘lg‘am tokiga proporsional deb
hisoblab, fotorezistor qarshiligini cho‘lg‘am tokiga bog‘liqlik grafigini ifodalang.
4-tajriba: YArim utkazgichli diodlarning volt-amper tasnifini
O’lchash.
I sh n i n g m a k s a d i–yarim utkazgich diod bilantanishish, uning xususiyatlarini tekshirish,
volt-amper tavsifini olish va uni taxlil kilish.
NAZARIY MA’LUMOTLAR
Kattik jism uzlarining elektr utkazuvchanlik xususiyatiga kura utkazgichlar, dielektriklar
va yarim utkazgichlarga ajratiladi.
Utkazgichlar guruxiga metallar va elektr utkazuvchanligi 10
5
– 10
6
Om
-1
sm
-1
bulgan
materiallar kiradi.
Elektr utkazuvchanligi 10
-10
-10
-15
Om
-1
sm
-1
tarkibda bulgan
jismlar dielektriklar yoki
izolyatorlar guruxini tashkil etadi. YArim utkazgichlar guruxiga esa, elektr utkazuvchanligi 10
5
-
10
-10
Om
-1
sm
-1
bulgan barcha materiallar kiradi.
YArim utkazgichlarning elektr utkazuvchanlik xususiyati metallarnikidan
sifat jixatdan
fark kiladi. Ular kuyidagilar:
Oz mikdordagi aralashmaning utkazuvchanlikka kuchli ta’sir etishi;
O‘tkazuvchanlik xarakteri va darajasining temperaturaga boglikligi;
O‘tkazuvchanlikning tashki kuchlanishga kuchli boglikligi;
Demak, yarim utkazgichlar elektr utkazuvchanligi kiymat jixatdan metallar bilan
dielektrik elektr utkazuvchanligining oraligiga tugri keladigan moddalar ekan.
YArim o‘tkazgich materiallarga
kimyoviy elementlarga germaniy, kremniy,
kimyoviy
birikmalar –metall
oksidlari, (oksidlar), oltingugurt birikmalari (sulfidlar),
selen birikmalari
(selenidlar) va boshkalar misol bula oladi. Biz shulardan sof yarim utkazgich material –
germaniy (yoki kremniy)ning ayrim xususiyatlari bilan tanishib chikamiz.
Germaniy sirtki
elektron kobigida 4 ta valent eleketron bor. Bu elektronlar kushni atomlarning xar biri bir-biriga
