3a-rasm 3b-rasm
Tugri utish asosida ishlovchi
chap tomondagi p-n utish emitterutishi deb, p- katlam esa,
emitter deb ataladi. Teskari ulanadigan ung tomondagi p-n utish
kollektor utishi deb, p-katlami
esa -
kollektor deb ataladi.
Urtadagi
n-katlam esa baza yoki
asos deb ataladi. Bu katlamlardan metall kontakt orkali
chikarilgan tutashtirish uchlari -elektrodlar mos nomlar- emitter, kollektor va baza deb yuritiladi.
N-p-n turdagi tranzistorlarning ishlash prinsipi p-n-p turdagi
tranzistorlarnikidan fark
kilmaydi. Bunda fakat manbalarning ulanish kutbini teskarisiga uzgartiriladi. Asosiy tok
tashuvchilar kavaklar emas, balki elektronlar buladi.
Tranzistorning boshkarilish xususiyati shundaki uncha katta bulmagan U
e
kutlanish ta’sirida
xosil bulgan emitter toki I
e
uziga deyarli teng bulgan kollektor toki I
k
ni xosil kiladi. Bu tok esa
teskari
ulangan va U
e
kuchlanishdan ancha katta bulgan U
k
kollektor kuchlanishini uzgartiradi.
Bipolyar tranzistorning ishlashi emitterdan baza orkali kollektorga
zaryad tashuvchilar
okimining utkazilishidan iborat. Ikkinchi tomon, tranzistorning strukturasini ikki p-n utishga:
emitter-baza
va kollektor-bazaga ajratsak, birinchi utishga elektr bilan ta’sir etib, ikkinchi
utishning karshiligini uzgartirishimiz mumkin. SHunga asosan
asbobning nomi xam ikkita
inglizcha suz (transfer - uzgartirmok, resistor - karshilik) dan kelib chikadi.
Bipolyar tranzistorlarning uch xil ulanish sxemasi mavjud.
