103
deb ataladi. Raqamli sxemalarda turli mantiqiy funksiyalarni amalga
oshirish uchun
minimal element bazis
(yoki
baza
) deb ataluvchi
mantiqiy elementlar majmuasiga ega bo
ʻlish etarli qisoblanadi.
Minimal element bazislar:
- biri HAM, ikkinchisi esa, EMAS amalini bajaruvchi ikki turdagi
mantiqiy elementlar majmui;
- biri YOKI, ikkinchisi esa, EMAS amalini bajaruvchi ikki turdagi
mantiqiy elementlar majmui;
- YOKI-EMAS (EMAS-YOKI) amalini
bajaruvchi Pirs mantiqiy
elementlari majmui;
- HAM-EMAS amalini bajaruvchi Sheffer mantiqiy elementlari
majmui.
Amalda elementlar va boshqalar nomenklaturasini qisqartirish
maqsadida HAM-EMAS yoki YOKI-EMAS amallarni bajaruvchi
element bazasidan foydalaniladi. Lekin, faqat minimal bazis
elementlaridan foydalangan qolda raqamli
tizimni shakllantirish
qurilmaning murakkablashib ketishiga olib keladi.
U qolda tizim parametrlarini yahshilash maqsadida, HAM-EMAS
yoki YOKI-EMAS minimal bazis elementlaridan tashqari, HAM-YOKI-
EMAS, HAM, YOKI, istisnoli YOKI va boshqa amallarni bajaruvchi
sxemalar ham qo
ʻllaniladi.
Minimal element bazisi mantiqiy elementlarning
funrsional to
ʻliq
tizimi
qisoblanadi. Ya’ni, minimal bazis mantiqiy elementlari majmui
ixtiyoriy murakkablikdagi mantiqiy sxemani
shakllantirishga imkon
beradi.
Misol tariqasida, YOKI-EMAS elementi yordamida (3.1-rasm) va
faqat HAM-EMAS elementlari yordamida (3.2-rasm) HAM, YOKI va
EMAS amallari qanday bajarilishini ko
ʻrib chiqamiz.
Murakkab mantiqiy qurilmalar sintezini
boshlashdan avval,
quyidagi amallar ketma-ketligini bajarish zarur:
- mazkur tugun (blok) bajarishi kerak bo
ʻlgan berilgan murakkab
mantiqiy funksiyani minimallash;
- element
baza tanlash;
- minimallashgan mantiqiy funksiyani tanlangan bazaga ko
ʻra
o
ʻzgartirish;
- elektr sxemani sintezlash.
O
ʻzgaruvchi kattaliklar orasidagi
u=f(x)
bog
ʻliqlik yoki funksiya
turli shaklda ifodalanishi mumkin.
106
Raqamli qurilmalarning ishlash algoritmi matematik mantiq
yordamida ifodalanadi. Shu sababli qurilmalar mantiqiy qurilmalar
sinfiga taa’lluqli. Mantiqiy qurilmalarda chiqishdagi o
ʻzgaruvchilar
(funksiya)
u
i
ning kirishdagi oʻzgaruvchilar majmuasi
x
n-1
…x
2
x
1
orqali,
mantiq algebrasi yordamida ifodalanishi
