325
sozlanishi qulay. Aktiv filtrlar kamchiliklarga ham ega: manbadan
energiya iste’mol qiladi va
oʻnlab MGsdan yuqori chastotalarda
(OKning
f
1
chegaraviy chastotasi bilan aniqlanadigan) ishlatib
boʻlmaydi.
a)
b)
10.34-rasm.
Aktiv
RC
(a) va polosa filtri (b) sxemasi.
Inverslaydigan OK asosidagi
ikkinchi darajali aktiv
RC
– past
chastota filtri prinsipial sxemasi 10.34-a rasmda tarsvirlangan. Kirishga
sinusoidal signal berilganda filtrning uzatish koeffitsiyentini aniqlaymiz.
326
Sxemaning barcha elementlari chiziqli
boʻlgani, tok va kuchlanishlar
sinusoida
boʻyicha oʻzgargani sababli, barcha tok va kuchlanishlarni
kompleks son
koʻrinishida ifodalaymiz.
OKni ideal deb hisoblab (
I
KIR
=0,
//
/
U
U
=
), Kirxgofning
birinchi
qonuniga binoan inverslaydigan kirish uchun
0
2
1
I
I
I
+
=
hosil qilamiz.
Bu yerda,
1
1
1
R
U
U
I
КIR
−
=
,
2
/
1
2
/
R
U
U
I
−
=
,
1
1
0
)
(
C
j
U
U
I
CHIQ
ω
−
=
.
2
/
2
/
1
/
C
j
U
R
U
U
ω
=
−
ekanligini hisobga olgan holda, sxemaning
uzatish koeffitsiyenti
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
2
1
)
(
1
)
(
C
C
R
R
C
C
R
R
R
R
C
p
p
U
U
p
K
КIR
CHIQ
+
+
+
=
=
(10.23)
boʻladi. Bu yerda,
ω
j
p
=
. Filtrning darajasi mazkur ifodadagi
maksimal
p
darajasi bilan aniqlanadi. Bunday filtrlarni tuzishda odatda,
C
1
=C
2
=C
,
R
1
=R
2
=R
tanlanadi. U holda, (10.23) ifoda quyidagicha
yoziladi
2
)
1
(
1
)
(
τ
p
p
K
+
=
,
bu yerda,
τ = RC
. Ushbu qurilmada
τ
qiymatini
oʻzgartirib, uning
oʻtkazish polosasi kengligini oʻzgartirish mumkin. Bunda oʻtkazish
polosasida
uzatish koeffitsiyenti
oʻzgarmas va
K
U0
ga teng
boʻladi
(10.35-rasm), chunki
sigʻimlar qarshiligi katta va ular PCHF ishiga ta’sir
koʻrsatmaydilar.
Filtrning
oʻtkazish polosasi Δ
f
= 0 ÷
f
B
boʻlib,
f
B
= 1/2
πRC
.
Chastota
f
B
kesish chastotasi
f
KES
deb ataladi. Chastota qiymati
f
B
dan
katta
boʻlganda kirish signalining bir qismi kichik sigʻimli
C
1
kondensator qarshiligi bilan shuntlanadi. Juda katta chastotalarda
327
(
f
≥
10
f
B
) signallar minimal
sigʻimli
C
2
kondensator qarshiligi bilan
butkul
shuntlanib OK chiqishiga
oʻtmaydilar.
10.35-rasm.
Ikkinchi darajali PCHF LACHXsi.
Aktiv polosa filtrining sodda sxemasi 10.33-b rasmda keltirilgan.
Kirish zanjiri kompleks qarshiligi (impedansi)ni
Z
G
, TA zanjiri
impedansini esa
Z
0
orqali ifodalaymiz. Natijada, 10.22-rasmda
keltirilgan inverslaydigan kuchaytirgichga
oʻxshash polosa filtri
sxemasiga ega
boʻlamiz. Ammo kirish zanjiri ham, ketma-ket
manfiy
TA zanjiri ham chastotaga
bogʻliq. U holda,
)
1
1
(
)
1
(
0
ωτ
ωτ
j
R
j
R
Z
Z
K
Г
U
+
+
−
=
−
=
ga teng
boʻladi. Bundan uzatish koeffitsiyenti
2
)
1
(
)
(
τ
τ
p
p
p
K
+
−
=
ekanligi kelib chiqadi, bu yerda,
τ = RC
.
Polosa filtri LACHXsi 10.33-c rasmda keltirilgan. Kesish
chastotasi
f
KES
=1/2
πRC
boʻlganda TA koeffitsiyenti æ=0,
kesish
chastotasidan farqli
chastotalarda esa æ≈1.
K
UTA
=K
U
/(1+æ
K
U
)
nisbatdan kelib chiqadi-ki, æ=1
boʻlganda aktiv filtr uchun
K
U
≈1.
328
Kesish chastotasiga yaqinlashgan sari signal uzatish koeffitsiyenti
kamayadi, bu esa manfiy TAni susayishiga
olib keladi, ya’ni æ,
Natijada, filtr
K
U
si ortadi.
Kesish chastotasi
f
KES
da manfiy TA mavjud
boʻlmaydi va
K
(
f
)=
K
UO
. Polosali
oʻtkazuvchi filtrda faqat manfiy TA
qoʻllaniladi, bu esa uning ishini barqarorlaydi. Katta kuchaytirish
koeffitsiyenti hisobiga u
