taqlid qilishi, codda qilib aytganda, sun'iy aql kompyuterlarni odam kabi o'ylash
va yechim topishga yo'naltirilgan texnologiya hisoblanadi. Big Data — salmoqli
ma'lumot atamasi kuniga 100 gigabaytdan ko'p ma'lumot tushadigan oqimlarga
nisbatan qo'llanib kelingan. Keyinchalik ma'lumotlarning keskin ko'payishi
oqibatida bu tushuncha yanada keng qamrov kasb eta boshladi. Ushbu
atama
odatda
terabayt, ekzabayt va petabaytlar darajasidagi katta hajmdagi ma'lumotlarga
nisbatan qo'llaniladi.
Bugungi kunda soliqlarni to'lashdan bo'yin tovlash, sohadagi firibgarliklari va
ma'lumotlarni saqlash, qayta ishlash, tahlil qilishning hozirgi holatida
milliy hamda
xalqaro darajada bir muncha muammolar mavjud. Misol uchun, Soliq, Adliya
Tarmoqlari (Tax Justice Network) tashkilotining 2020-yilgi hisobotida soliq
firibgarligi va soliq to'lashdan bo'yin tovlash natijasida butun dunyo davlatlari
yiliga 427 milliard AQSH dollari miqdorida ziyon ko'rishmoqda. Birgina
AQSHning o'zi har yili soliq to'lashdan bo'yin tovlash tufayli 188,8
milliard dollar
yo'qotadi, Xitoy va Yaponiyaning bu boradagi yillik zararlari tegishli ravishda 66,8
va 46,9 milliard dollarni tashkil etyapti.
Mamlakatimizda soliq tizimida elektron davlat xizmatlari va
axborot tizimlari
orqali ma'lumotlar bazasiga tushayotgan murojaatlar soni yildan-yilga
keskin oshib
borayotganligi sababli ma'lumotlarni tezkorlik bilan tahlil qilishni
takomillashtirishni kun tartibiga qo'ymoqda. Davlat soliq qo'mitasining mavjud
server qurilmalarining xotira hajmi bugungi kunda 90 foiz band. Ma'lumotlarni
qayta ishlash markazi qurilmalari eskirganligi hamda
elektron hisobvaraq-
fakturalar va onlayn nazorat kassa mashinalari hamda
tashqi manbalar orqali
shakllangan katta hajmdagi ma'lumotlarni qayta ishlash va
tezkor tahlil qilish
uchun mavjud serverlar quvvati etishmasligi holatlari yuzaga kelib turibdi. Bu
borada cun'iy aql va katta hajimli ma'lumotlar texnologiyalarini joriy etish qo'l
keladi.
SHu bois Prezidentimizning 2021-yil 17-fevraldagi “Sun'iy intellekt
texnologiyalarini jadal joriy etish uchun shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari
to'g'risida’’gi qarorida ham “Raqamli O'zbekiston – 2030” strategiyasiga muvofiq,
soliq sohasida ham yuridik shaxslarning soliq tushumlarini tahlil qilish, soliq
to'lovlaridagi tafovutlarni aniqlashda sun'iy intellekt texnologiyalarini qo'llashga
alohida ahamiyat qaratilgan.
