berilganlar (berilgan  ma’lumotlar)  shinasi,  adreslar

Protsessor
ni mikroprotsessor yoki CPU (ya’ni, Central Processing Unit - markaziy 
protsessor) deb ham atashadi. Protsessor arifmetik va mantiqiy amallar bajaradi, 
xotira bilan bog‘lanadi va barcha qurilmalar ishini boshqaradi. 
Zamonaviy kompyuterlarda protsessor vazifasini kvadratdan ham kichik yuzali 
yagona yarim o‘tkazgichli kristalda (kremniy yoki germaniy) joylashgan 
millionlab mitti tranzistorlardan tashkil topgan mikroprotsessor, ya‘ni o‘ta zich 
integral sxema, bajarmoqda. Misol sifatida ko‘radigan bo‘lsak, Intel Pentium Pro 
mikroprotsessori o‘z ichida 5,5 milliondan ortiq tranzistorlarni saqlaydi. 
Protsessorning ish unumdorligi uning tezligi (taktli chastota) va razryadlar soni 
bilan belgilanadi. Tezlik protsessorning 1 sekundda bajargan amallar miqdori bilan 
belgilanadi va Gs (gers) bilan ifodalanadi. Masalan, i8086 protsessori 10 MGs 
(sekundiga 10 million amal) tezlikka ega bo‘lsa, Intel Pentium IV protsessori 
uchun bu ko‘rsatkich 1700 MGs va undan yuqoridir. Protsessorning razryadlari 
soni uning bir vaqtning o‘zida baravariga ishlashi mumkin bo‘lgan bitlar miqdori 
bilan aniqlanadi. Hozirgi kunda 16, 32, 64, 128 razryadli protsessorlar keng 
qo‘llanilmoqda. Protsessorning tezligini oshirish maqsadida hozirgi vaqtda kesh-
xotira, turli matematik soprotsessorlar kabi vositalardan foydalanish yo‘lga 
qo‘yilgan. Shu kunlarda protsessorlarning ko’p yadroli turlari ishlatilmoqda. 
Protsessor, asosan, quyidagi qismlardan iborat: 
•
arifmetik-mantiqiy qurilma; 
•
ma’lumotlar va adreslar shinasi; 
•
registrlar; 
•
buyruq jamlagichi; 
•
kesh, ya’ni kichik hajmli o’ta tezkor xotira; 
•
qo’zg’aluvchan vergulli sonlar matematik soprotsessori. 

Aniq protsessorga mos i80386, 16/32 yozuvi, ushbu protsessor 16 razryadli 
berilganlar shinasi va 32 razryadli adreslar shinasiga ega ekanligini, ya’ni bir 
vaqtning o‘zida 16 bit axborot va 2
32
= 4 Gbayt hajmdagi adreslar (adreslar sohasi) 
bilan ishlash imkoniyati mavjudligini bildiradi. 
Protsessorning asosiy ishi tezkor xotira qurilmasida joylashgan dasturdan 
navbatdagi buyruqni o‘qish va bajarish, natijani yozib qo‘yish hamda keyingi 
bajariladigan buyruqni aniqlashdan iborat takrorlanuvchi jarayondir. Bundan 
tashqari protsessor 
dastur mazmunidagi boshqarishni amalga oshirish, 
ma’lumotlarni zarur joydan o‘qish, lozim joyga yozish, kerak joyga uzatish, 
boshqa qurilmalarning ishlashini muvofiqlashtirish vazifasini ham bajaradi. 
Demak, 

Download 4,74 Mb.