|
Materialshunoslik va konstruksion materiallar texnologiyasi
|
| bet | 40/123 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 14,49 Mb. | | #234931 |
Bog'liq Mat va KMT darslik6.1-rasm. Polimerlar strukturasi: makromolekula shakli; b) plastinkali birlamchi kristall; d) sferolit; e) mikrofibrill
Uzun makromolekulalar molekular zanjirning ko‘ndalang kesimi bo‘yicha yuqori mustahkamlikka va kuchsiz molekular bog‘lanishga ega bo‘lib, materialni elastikligini ta’minlaydi, qizdirganda yumshash va sovitilganda qotish qobiliyatiga egadir (masalan, polietilen, poliamid). Shoxlangan molekulalar yon tomondan shoxlashi bilan farqlanadi, bu esa zich upakovka qilinishga to‘sqinlik qiladi (masalan, poliizobutilen). Tekis tasmali molekulalar ikkita zanjirdan iborat bo‘lib, ular kimyoviy bog‘lanish orqali birikadi. Yuqori issiqlikka bardosh va katta bikrlikka ega. Bu va boshqa polimerlar konstruksion nometall materiallarda ishlatiladi. [5]
Amorfli polimerlar zanjirli molekulalardan tuzilgan bo‘lib, qutichada yig‘ilgan. Bundan tashqari kristalli polimerlar bo‘lib, ularga sferolit va mikrofibrillar kiradi.
Polimerlarning asosiy bitta kamchiligi bo‘lib, ular yorug‘lik, kislorod, nam, yuqori temperatura, uzoq saqlash oqibatida «eskiradi» (o‘z - o‘zining muhim mexanik xossalarini o‘zgartiradi).
Eskirishning oldini oladigan usullar va texnologiyalar hozirgi vaqtda ko‘proq ishlab chiqilmoqda.
6.2. Polimerlar
Polimerlar metallmas material bo‘lib, tabiiy va sintetik polimerlar asosida olinadi va ulardan plastik deformatsiyalash usullari bilan buyumlar hosil qilinadi. Polimerlar yuqori molekulyar massadan iborat moddadir. Ularning molekulalari bir xil guruhdagi atomlar – zvenolardan tashkil topgan. Plastmassa tarkibiga polimer (smola)lardan tashqari to‘ldirgichlar, stabilizatorlar, qotirgichlar va maxsus qo‘shimchalar, organik hamda noorganik moddalar ham kiradi.
Tabiiy gaz, neft mahsulotlari, ko‘mir, yog‘och plastmassalar tayyorlash uchun xomashyo manbai bo‘lib xizmat qiladi. Plastmassalar xossasini asosan belgilab beruvchi polimerlar ikkita guruhga: termoplastik va termoreaktiv polimerlarga bo‘linadi. Ularning birinchisi qizdirilganda yumshaydi, sovitilganda qotadi, qayta qizdirilganda bu polimerlar (smolalar) yumshash va qotish xossalarini saqlaydi.16
|
| |
