|
8-sinf Fizika Sana:“A” 201 y. “B” 201 y. “V” 201 y. Darsning mavzusi
|
| bet | 57/94 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 7,54 Mb. | | #138030 |
Bog'liq 8-s-f-d-i-t3
|
Yangi mavzuni tushuntirish
|
15
|
4
|
Darsni mustaxkamlash
|
10
|
5
|
O’quvchilarni baxolash
|
5
|
6
|
Uyga vazifa.
|
2
|
Darsning borishi
1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yuqlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.
2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash
3.Yangi mavzuning bayoni:
Yassi kondensatorni elektrometrga ulab, elekrometrni zaryadlaylik (123- a rasm). Bunda ma'lum bir qiymatni ko'rsatib turgan elektrometr ko'rsatkiclii
deyarli qo'zg'almaydi, undagi zaryad kamaymaydi. Bu esa kondensator qoplamalari orasidagi havo orqali zaryad o'tmayotganligini, ya'ni havodan tok deyarli o'tmasligini ko'rsatadi. Quruq havoni xona temperaturasida dielektrik deb hisoblash mumkin.
Sham yoqib, kondensator qoplamalari orasidagi havoni isitaylik. Shu zahoti elektrometr ko'rsatkichi pasaya boshlaydi, ya'ni kondensator zaryadsizlanadi (123- b rasm). Demak, isitilgan havodan tok o'tadi.
Gaz orqali elektr toki o'tishi jarayoni gaz razryadi deb ataladi.
Havo tarkibida azot, kislorod, vodorod, suv molekulalaridan tashqari bir foizga yaqin neon, argon kabi inert gazlar ham mavjud. Xona haroratida
havodagi barcha atom va molekulalar neytral holatda bo'ladi. Havo isitilganda neytral atomlar ionlarga aylana boshlaydi, ya'ni ionlashadi. Bu jarayon qanday kechishini neon va argon inert gazlari misolida ко'rib chiqaylik.
Neon Ne yadrosi atrofida 10 ta, argon Ar yadrosi atrofida esa 18 ta elektron aylanib yuradi. Tashqi elektron qobig'ida 8 tadan elektron bo'lib tugallangan hisoblanadi. Neon yadrosining zaryadi +10e ga, elektronlarining jami zaryadi -Юе ga teng. Argonniki esa mos ravishda +18e va -18e ga teng (124- a rasm). Alohida olingan Ne va Ar atomlari elektr neytraldir.
Havo isitilganda ulardagi atom va moleku- lalarning harakat tezligi, bir-biri bilan to'qnashishi ortadi. Natijada, ba'zi Ne atomlarining tashqi 124- rasm elektron qobig'ida aylanib yurgan elektronlardan
biri atomni tark etadi. Bitta elektronini yo'qotgan Ne atomi Ne+ ioniga, Ar atomi esa Ar+ ioniga aylanadi (124- b rasm).
Temperatura qancha yuqori bo'lsa, havoda shuncha ko'p ionlar hosil bo'ladi.
Elektr maydon ta'sirida Ne+ va Ar+ ionlari kondensatorning manfiy zaryadlangan qoplamasi tomon, atomlardan ajralib chiqqan elektronlar esa musbat zaryadlangan qoplamasi tomon harakatlanadi (124- d). Natijada, havodan tok o'tadi.
Gazlarning elektr o'tkazuvchanligida, bir tomondan, ionlar ishtirok etishi elektrolitlarning o'tkazuvchanligiga o'xshaydi. Ikkinclii tomondan, o'tkazuv- chanlikda elektronlarning ishtirok etishi metallarning elektr o'tkazuvchanligiga o'xshaydi.
|
| |
