Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov kolloid kimyo

95 
mol/l 
BaCl
2
Ba
2+
0,69 mmol/l 
K
2
Cr
2
O
7 
Cr
2
O
7
2- 
0,195 
mol/l 
AlCl
3
Al
3+
0,093 
mmol/l 
Ce(NO
3
)
3 
Se
3+
0,080 
mmol/l 
Shul`tse va 
Gardi 
elektrolit 
ionining 
valentligi 
bilan 
uning 
koagulyatsiyalash kuchi orasidagi bog’liqlikni aniqladilar. Shul`tse-Gardi 
qoidasi deyiladigan bu bog’liqlik quyidagicha ta`riflanadi: 
koagulyatsiyalovchi ionning valentligi qancha katta bo‘lsa, uning 
koagulyatsiyalash kuchi shuncha ko‘p va koagulyatsiya konsentratsiyasi 
shuncha kam bo‘ladi.Bu qoida tarkibiy xarakterga ega; masalan, ba`zi bir 
valentli organik asoslar ionlarining (morfin ioni va boshqa ionlarning) 
koagulyatsiyalash ta`siri ikki valentli ionlarnikidan yuqori bo‘ladi; bir xil ionlar 
(masalan, NO
3
-
) bilan birikkan Li
-
, Na
+
, K
+
, Rb
+
, Cs
+
kationlarning manfiy 
kolloidlarni koagulyatsiyalash ta`siri quyidagi tartibda o‘zgaradi: 
Cs
+
>Rb
+
>NH
4
+
>K
+
>Na
+
>Li
+
Cl

, Br

, NO
3

, J

ionlarning musbat kolloidlarni koagulyatsiyalash ta`siri 
(kation bir xil bo‘lganida): 
Cl

> Br

> NO
3

> J

qatorga muvofiq keladi. Bu kabi qatorlar kolloid kimyoda liotrop qatorlar 
deyiladi. 
Ilgari kolloid eritmaga elektrolit qo‘shilganda kolloid zarrachalarning 
zaryadi nolga teng bo‘lib qoladi deb faraz qilinar edi. Lekin Povis va Ellis 
tekshirishlarining ko‘rsatishicha, bu xulosa tajribada tasdiqlanmadi. Povis 
koagulyatsiya sodir bo‘lishi uchun granulaning zaryadi va dzeta-potentsiali 
batamom nolga teng bo‘lishi shart emasligini As
2
S
3
zoli misolida ko‘rsatdi; 

96 
dzeta-potentsial ma`lum qiymatga ega bo‘lganda ham koagulyatsiya vujudga 
kelaveradi. Zol sezilarli tezlik bilan koagulyatsiyalana boshlagan vaqtdagi
dzeta-potentsial kritik dzeta-potentsial deyiladi. Ko‘pchilik zollar uchun kritik 
dzeta-potentsialning qiymati 25-30 millivol`tga teng. Ko‘pincha, dzeta-
potentsialning qiymati koagulyatsiya vaqtida 70 mv dan 30-25 mv gacha 
pasayadi. Lekin dzeta-potentsialning pasayishi koagulyatsiyaning asosiy sababi 
emas: ba`zan dzeta-potentsial koagulyatsiya vaqtida kam o‘zgaradi. 

Download 3,22 Mb.