Tuzuvchilar: dosent Sh. A. Xaydarov Takrizchilar: prof. A. X. Ergashev Dos. X. Muxiddinov Ma'ruzalar matni, Kasbiy ta'lim yunalishi talabalari uchun muljallangan




Download 0.71 Mb.
bet8/38
Sana24.11.2023
Hajmi0.71 Mb.
#104725
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   38
Bog'liq
Matematic modellashtirish Matn kasb talimi
anatomiya cheloveka, Reference-375201101921 , 8-ma\'ruza, kamola slayd, 1 mavzu, Amaliy matematika mustaqil ta\'lim, 003 O\'zbekiston tarixi O\'zbek modeli 3 dars 2kurs, The-College-Panda-Sat-Math-, Ergashov Oybek, Mavzu, Principles of. ni mundarijasi uzb, chuvstvitelnye-elementy-vysokotemperaturnyh-datchikov-davleniya-materialy-i-tehnologii-izgotovleniya, tehnologiya-izgotovleniya-poluprovodnikovogo-chuvstvitelnogo-elementa-datchika-davleniya-na-osnove-polikristallicheskogo-almaza, primenenie-uravneniy-eylera-lagranzha-k-resheniyu-zadachi-dinamiki-sistemy-most-poezd, Pedagogik amaliyot kundalik daftari
2.3. Нофаол ва фаол тажриба

Тажриба усули асосида математик модель куриш учун нофаол еки фаол тажрибалар утказилиши мумкин.


Агар тажриба жараен еки тизимга хеч кандай узгаришлар киритмасдан утказилса, бундай тажриба нофаол тажриба дейилади. Бунда маълумотларни лабораторияларнинг хисобга олиш дафтарларидан олиш хам мумкин.
Лекин бу холда маълумотларни реал жараендан талабга жавоб берадиган килиб олиниши таъминлаш зарур. Маълумотлар улчаш асбобларидан хам олиниши мумкин. Бу холда купинча узлуксиз маълумотларни дискретлаштиришга тугри келади.
Хозирги даврда нофаол тажриба асосида статистик моделлар куриш усули кенг таркалмокда. Чунки катта улчовга эга жадвал маълумотларини тез ва аникрок кайта ишлаш имкониятига эга булган ЭХМ лар ва компьюетрлар пайдо булди.
Лекин нофаол тажрибалар утказиш йули билан курилган математик моделлар хамма вакт хам талаб килинган аникликни таъминлайвермайди. Маълумотларни приборлардан олишда жараен еки тизим ишига таъсир этмаслик учун вактни иложи борича кискартириш талаб этилади. Бу талаб эса улчаш аниклигини камайтиради.
Бундай шароитда модел коэффициентларини аниклашда фаол тажриба утказиш максадга мувофикдир, яъни бундай модел куриш учун хам фаол, хам нофаол тажрибалар утказилади.
Фаол тажриба утказишда кирувчи факторларнинг кабул килиниши мумкин булган кийматлар олдиндан режалаштирилади. Фаол тажрибалар утказиш механизми етарлича мукаммал ишлаб чикилган.
Лекин фаол тажриба утказишнинг хамма вакт хам имкни булавермайди. Бунда кутилган натижаларга эришмаслик катта - катта моддий зарарларга олиб келиб, модель муаллифининг жавобгарликка тортилишига сабабчи булиши мумкин.
Фаол тажрибалар утказиш учун лаборатория ишлари утказиш максадга мувофикдир.
Фаол еки нофаол тажрибалар утказиш йули буйича курилган математик моделларнинг камчилиги, бу моделлар кириш курсаткичларининг узгариш сохаларида ярокли булиб, сохадан ташкаридаги кийматлар учун яроксиз булади. Бир жараен еки тизим учун курилган математик моделни умулаштириб булмайди.
Шундай килиб, объектнинг статик моделини куришда математик статистиканинг куйидаги:
а) нофаол тажриба утказилганда – регрессион тахлил, корреляцион тахлил, ташкил этувчи функцияларни кетма-кет чикариб ташлаш усуллари;
б) фаол тажриба утказилганда – классик еки тажрибанинг бир факторли режаси, ортогонал ва ротатбел факторли режалар, марказий композицион режалар, симплекс режалар, д-оптимал режалар ва тажрибани кетма-кет режалаштириш усуллари кулланилади.
Объектнинг динамик моделини куришда куйидаги усуллардан фойдаланилади:
а) фаол тажриба утказилганда – маълум куринишдаги таъсирлар беришга асосланган усуллар;
б) нофаол тажриба утказилганда – корреляцион, спектраль ва динамик регрессион тахлил усуллари.
Математик моделни куриш усули текширилаетган объектнинг хусусиятлари, текшириш масаласи ва шартлари буйича танланади.
Куп факторли мураккаб жараен еки тизимларнинг моделларини тажриба – статистик усуллар оркали куриш катта хажмдаги хисоблаш ишларини бажаришни талаб этади. Шунинг учун математик модель куришни режалаштирган тадкикотчининг ЭХМ ва компьютерларда ишлай билиши максадга мувофикдир.



Download 0.71 Mb.
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   38




Download 0.71 Mb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Tuzuvchilar: dosent Sh. A. Xaydarov Takrizchilar: prof. A. X. Ergashev Dos. X. Muxiddinov Ma'ruzalar matni, Kasbiy ta'lim yunalishi talabalari uchun muljallangan

Download 0.71 Mb.