Tarbiyainstituti b. B. Musayev

o ‘tilgan masofa va shu singarilar) yoki fiziologik va biokimyoviy 
ko‘rsatkichlar bo‘lishi mumkin. 
Ana shunga, shuningdek 
tadqiqotchi oldiga qo‘yilgan topshiriqqa bog‘liq holda harakatli 
(motorli) testlaming uch guruhi (3.1 - jadvalga qarang) o‘zaro 
farqlanadi.
3.1-jadval
Harakatli test turlari
Testning
nomi
Sportchiga
toDshiria
Test 
natijalari
M isol
Nazorat
mashqlari
Maksimal natija 
ko‘rsatish
Harakatlanish
yutuqlari
1500 metrga 
yugurish, yugurish 
vaqti
Standart
funksional
namunalar
Hamma uchun bir 
xil bo‘lib, 
a) bajarilgan ish 
kattaligi yoki
b) fiziologik 
siljishlar kattaligi 
bo‘yicha 
m e’vorlanadi
Standart ishlashda 
fiziologik yoki 
biokimyoviy 
ko‘rsatkichlar 
Standart fiziologik 
siljishlarda 
harakatlanish 
ko‘rsatkichlari
1000 kGm/min 
Standart ishlashda 
YuUCHlarini qayd 
etish 
160 zarb/ 
min YuUChda 
yugurish tezligi
Maksimal
funksional
namunalar
Maksimal natija 
ko‘rsatish
Fiziologik yoki 
biokimyoviy 
ko‘rsatkichlar
Maksimal kislorod 
tanqisligini yoki 
maksimal kislorod 
iste’molini aniqlash
Jismoniy tayyorgarlik bo‘yicha test o ‘tkazishda dastlab 
quyidagilar amalga oshirilishi lozim :
1) test o‘tkazilish maqsadini aniqlash ;
2) o ‘lchash jarayoni va amallarining standartlashganligini 
ta’m inlash;
3) ishonchliligi va informativligi yuqori hamda nisbatan sodda 
bo‘lgan va natijaga jiddiy ta’sir etmaydigan testlami tanlash ;
4) testni shunchalik yaxshi o‘zlashtirish kerak-ki, uni 
bajarganda asosiy e’tibomi harakatni texnikaviy jihatdan to‘g‘ri 
bajarishga emas, balki maksimal natijaga erishishga qaratilishini 
ta’minlash k e ra k ;
30

5) testlarda eng yuqori - chegaraviy natijalarga erishish 
uchun maksimal motivatsiyaga ega bo‘lish (ushbu shart standart 
funksional namunalarga taalluqli emas);
6) testlarda yutuqlami baholashning mukammal tizimiga ega 
bo‘lish.
Shunday ham boMishi mumkin-ki, yuqori chidamkorlikka 
ega bo‘Igan sportchi ushbu qobiliyatini testlarda namoyon qila 
olmaydi: u o'zining irodaviy sifatlarini namoyon qilmasdan turib, 
o ‘zining zaxira imkoniyatlarini to‘liq sarf qilguniga qadar testda 
oxirigacha ishlashni to‘xtatadi.
Testning natijasini belgilaydigan omillaming soniga bog‘liq 
ravishda getero- va gomogen testlar farqlanadi. Natijalari ikki 
yoki undan ko‘proq omillarga bog‘liq boMgan testlar geterogen 
testlar deb nomlanadi. Bunday testlar, gomogen testlardan farqli 
ravishda juda ko‘p sonlidir.
Testlash maqsadini aniqlash nazoratning uch turlarining 
(tezkor, joriy, bosqichli) va nazoratning uch yo‘nalishi (musobaqa 
faoliyati, mashq qilish faoliyati, tayyorgarlik darajasi) ning 
mavjudligidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.
0 ‘lchash muolajalarini va olingan natijalami baholash 
standartlashtirish va nazorat natijalarining aniqligini belgilaydi. 
Bu, testlashdan oldingi kun tartibi, tayyorlanish mashqi, ijrochilar
- sinaluvchilar, testlash sxemasi va shartlari, natijalami baholash 
tizimi, dam olish intervallari va harakatni belgilash test o‘tkazish 
paytida o‘zgarmas bo‘lishi kerakligi bilan erishiladi.

Download 4,09 Mb.