R O SSIY A IM P E R IY A S IN IN G T U R K IST O N D A G I
M U ST A M L A K A C H IL IK SIY O SA T I
13-§. T U R K IST O N G E N E R A L -G U B E R N A T O R L IG IN IN G
SIY O SIY -M A ’M U R IY B O SH Q A R U V TIZIM I
Bosib olingan hududlarda im periya hukm ronligini o ‘m atish,
mustahkam
o ‘m ashib olish, istilo qilingan joylam i qoMdan chiqar-
m aslik uchun, eng a w a lo , m ustam lakachilar o ‘zla-
riga m os boshqaruv tartiblarini ishlab chiqishi va uni
oMkada jo riy qilishi kerak edi. M ustam lakachilik si-
yosatining toMiq am alga oshirilishida
boshqaruv tar-
tiblari asosiy tayanch hisoblangan. Boshqaruv tartiblari istilochilik yurishlari
bilan birga turli k o ‘rinishlarda tashkil qilinib, tajriba-sinovlardan o ‘tkazilgan
holda o ‘zgartirib borilgan.
Rossiya im periyasining 0 ‘rta Osiyoda olib borgan bosqinchilik siyosa-
tining davom ettirilishi natijasida m ustam lakaga
aylantirilgan hududlar
kengayib borgan. Bosib olingan hududlam i boshqarish tartiblari va uning
qanday boMishi kerakligi m asalasi ju d a k o ‘p ham da uzoq vaqt im periya
hukmron doiralarida turli soha vakillari ishtirokida m uhokam a qilingan.
Ushbu m asalani hal qilishda ehtiyotkorlik bilan uzoqni k o ‘zlab ish k o ‘rish,
hech nim ada tavakkal qilm aslik tam oyiliga tayangan holda ish olib borilgan.
Turkiston general-gubem atori S. M. Duxovskoy (1898—1901): «Turkiston
oMkasi boshqa oMkalarga nisbatan tarixiy o ‘tm ishi,
etnografik xususiyatlarini
hisobga olgan holda alohida e ’tibor berilishini talab qiladi», — degan edi.
Podsho hukum ati Toshkentni bosib olgandan so ‘ng, 1865-yil 6-avgust-
da A leksandr II «Turkiston viloyatini idora qilish to ‘g ‘risidagi M uvaqqat
Nizom »ni tasdiqlaydi. B oshqam v harbiy zobitlar qoMiga o ‘tadi. U shbu nizom-
da boshqam v tizimi «harbiy-xalq boshqamvi» nom i bilan gubem ator qoMida
harbiy va fuqarolik ishlari m ujassamlashtiriladi.
Viloyat boMimlarga boMinib,
ulam ing boshliqlari bir vaqtning o ‘zida harbiy kom endant ham hisoblangan.
BoMitn boshliqlariga m ahalliy aholi ustidan nazorat qiluvchi mustamlakachi
hukum at vakillaridan tayinlanadigan boshqam vchilar b o ‘ysungan.
1908—1910-yillarda Turkiston oMkasini podsho topshirig‘i bilan taftish
qilgan senator K. Palen ta ’kidlaganidek, « o ‘lkada eng kichik
aham iyatga ega
boMgan boshqam v ham harbiy boshliqlar q o ‘lida» boMgan. M ahalliy aholi
44
