- § Putssolanli portlandsementlar




Download 6,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet105/154
Sana06.12.2023
Hajmi6,08 Mb.
#112727
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   154
Bog'liq
Qurilish materiallari texnologiyasi

7- § Putssolanli portlandsementlar. 
Aktiv mineral moddalar mayda qilib tuyilgan tog‘ jinslari yoki sanoat 
chiqindilaridan iborat bo‘lib, ular tarkibida Ca(OH)
2
bo‘lgan moddalar bilan birga 
qo‘shib aralashtirilsa suvda qotadigan bo‘lib qoladi. Bu qo‘shimchalar asosan aktiv 
shakldagi ya’ni oddiy sharoitda ohak bilan o‘zaro ta’sir etishadigan qumtuproq va 
giltuproqlardan tarkib topgan, ularning o‘zaro ta’sir etishuvi natijasida gidrosilikatlar 
va gidroalyuminatlar, ya’ni suvga chidamli bog‘lovchi moddalar hosil bo‘ladi. 
Sementga qo‘shilgan tabiiy gidravlik moddalar tarkibiga vulqon kullari, tuflar, 
trasslar, pemza, diatomitlar, trepel va opokalar kiradi; su’niy qo‘shimchalar sifatida 
esa yoqilg‘i kuli va yoqilg‘i shlaki, domna pechlaridan chiqqan donador shlak, 
kuydirilgan gil va shu kabilar ishlatiladi. 
Kalsiy gidrat oksid Ca(OH)
2
portlandsement qotayotgan vaqtda ajralib chiqadi. 
Portlandsement gidravlik qo‘shimchalar aralashtirilganda esa qo‘shimchaning turiga 
qarab, putssolan portlandsement yoki shlakli portlandsement hosil bo‘ladi. 

303 
Portlandsement klinkerini tabiiy aktiv mineral moddalar bilan birga maydalab 
tuyib hosil bo‘lgan gidravlik bog‘lovchi moddalar putssolan portlandsement deb 
ataladi. Sementning xossalari va sementning sifatiga ko‘yiladigan talablarga qarab 
qo‘shimchaning miqdori belgilanadi va u odatda, 20…40% atrofida bo‘ladi. Shlakli 
portlandsement ishlab chiqarishda sementga qo‘shiladigan aktiv mineral modda 
sifatida domna pechlaridan chiqqan donador shlak ishlatiladi: sementga shlak 
30…60% (odatda 40…50%) atrofida qo‘shiladi. 
Putssolan portlandsement va shlakli portlandsement qotgan vaqtda aktiv 
mineral moddalardagi qumtuproq klinkerdan ajralib chiqqan ohak bilan kimyoviy 
reaksiyaga kirishadi, natijada kalsiy gidrosilikatning qiyin eriydigan birikmasi hosil 
bo‘ladi: 
Ca(OH)
2
+SiO
2
+nH
2
O=CaO
.
SiO
2
(n+1)H
2
O 
Demak, aktiv mineral modda qo‘shilgan portlandsement qotgandan so‘ng unda 
erkin kalsiy gidrat oksid (ohak) miqdori juda kamayib ketadi, shu tufayli 
portlandsementning chuchuk va minerallashgan suvlarga turg‘unligi ortadi. Bu 
sementlarninng maydaligi va tishlashish muddati portlandsementnikidan farq 
qilmaydi, lekin ularning qotish tezligi portlandsementli betondan kam. Dastlabki 
kunlarda bu sementlarning qotishi sekinlik bilan borishiga qaramasdan 28 kun ichida 
betonning mustahkamligi portlandsement mustahkamligiga etadi. 
Buyumlarga issiq bug‘ bilan ta’sir etilganda bu sementlar betonning tez 
qotishini ta’minlaydi. Putssolan sement bilan shlakli portlandsementning markalari 
portlandsementning markasiga o‘xshash: 300, 400 va 500. Bu tur portlandsementlar 
oddiy portlandsementga nisbatan kamroq issiqlik chiqaradi, chunki ularning tarkibida 
gidratlanish vaqtida issiqlik chiqaradigan klinker oz miqdorda bo‘ladi. Bu 
portlandsementlar 
kam 
issiqlik 
chiqargani 
uchun 
ularni 
massiv 
beton 
konstruksiyalarga betonning yorilishidan xavfsiramay, bemalol ishlatish mumkin. 
Putssolan bilan shlakli portlandsement tarkibida erkin ohak bo‘lmaganligi 
sababli ularning chuchuk suv ta’siriga chidamliligi yuqori. Bundan tashqari, 
sementga qo‘shilgan mineral moddalardagi qumtuproq uch kalsiyli alyuminat bilan 

304 
reaksiyaga kirishib, uni ikki kalsiyli alyuminatga aylantiradi. 3CaO∙Al
2
O
3
ning 
miqdori kamaytirilsa, putssolan portlansementning sulfatli suv ta’siriga turg‘unligi
ortadi, chunki bunda, «sement batsillalari» ning hosil bo‘lish ehtimoli kamayadi. 
Putssolan portlandsementlarning korroziyasi haqida yuqorida gapirib o‘tilgan. 
SHuning uchun bu haqda batafsil to‘xtamaymiz. Ammo bunday sementlarning 
mahalliy sharoitga qarab boshqa turlari ham ishlab chiqarilgan. Bularga gliej va glinit 

Download 6,08 Mb.
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   154




Download 6,08 Mb.
Pdf ko'rish