Sh. N. Fayzimatov

82 
avtomat tizimini yaratish bo’lib qoldi. Bu masala detalni bir ishchi mashinadan 
ikkinchisiga avtomatlashtirilgan tarzda uzatish bilangina bog’liq bo’lib qolmasdan. 
Bunda hamma ishchi mashinani ish ritmi, ularni bo’zi lishlarida hosil bo’lgan 
yo’qotishlarni har xiligi masalani yanada murakkablashtirib Yuboradi. 
Bu bosqichda mashinalar tizimini boshqaruv tizimi shakllantiradi. Bunda 
kulachoklar, kulachokli vallar bilan boshqarish mumkin emas, shu sababli elektrik, 
elektron va gidravlik boshqaruv tizimlaridan foydalaniladi, xozirda kompyuterlar 
keng qo’llanilmoqda. 
Avtomatlashtirishni ikkinchi bosqichida avtomatik nazorat tizimlari, 
jumladan dastgohni ishini o’zgartiradigan aktiv (faol) nazorat qo’llanilishi 
boshlanadi 
Avtomatlashtirishning uchinchi bosqichi, sifatni boshqarish tizimlari, 
ishlab chiqarishni avtomatik boshqarish tizimlari va EXMlarni keng qo’langan 
holda avtomat bo’limlar, sexlar va ishlab chiqarish korxonasilar qurish bilan ishlab 
chiqarish jarayonini kompleks avtomatlashtirish bilan bog’liq. Kompleks 
avtomatlashtirishda Yuqori texnika bilan ta’minlangan ishlab chiqarish 
jarayonidavrini iloji boricha qisqartirish va ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan 
boshqarishni qo’llash muxim axamiyat kasb etadi. 
Avtomatlashtirishning uchinchi bosqichi  ishlab chiqarish jarayonlarini 
kompleks 
avtomatlashtirish, 
avtomat 
sexlar 
va 
ishlab 
chiqarish 
korxonalarini yaratish. 
Avtomat sex yoki ishlab chiqarish korxonasi asosiy ishlab 
chiqarish jarayonlari, avtomatik boshqarish sistemalari, hisoblash texnikasi, 
sifatni boshqarish sistemalari va xokazolardan foydalanib avtomat 
liniyalarda bajariladigan sex yoki ishlab chiqarish korxonasidir. 
2.5-rasmda rotorli liniyalar bilan jihozlangan avtomat sexning 
struktura sxemasi ko’rsatilgan. Bu erda texnologik rotorli mashinalari, 
tashish, boshqarish mexanizmlari va boshqa mexanizmlari bor avtomat 
liniyalar ish bajaruvchi elementlardir. Zamonaviy avtomat ishlab chiqarish 
korxonasi boshqarishning ko’p bo’g’inlimurakkab ob’ektidir. Uning barcha 

83 
elementlari o’zaro dinamik harakatda bo’ladi. Avtomatlashtirilgan korxona 
ishda eng yuqori iqtisodiy ko’rsatkichlarga erishishi uchun boshqarish 
ob’ektlari elementlari orasida optimal o’zaro bog’lanishlar o’rnatilishi 
avtomat sistemalar funksiyalarining bajarilishini belgilaydi. EXM dan 
foydalanish ishlab chiqarishni boshqarishga oid masalalarnigina emas, balki 
texnologik jarayonlarni va jihozlarning barcha texnologik kompleksini 
moslashgan holda boshqarishga imkon beradi. 
Asosiy ishlab chiqarish jarayoni avtomat liniyalarda bajariladi, liniyalar va 
sexlar orasidagi tashish, taxlash qirindilarni yig’ish va qayta ishlash, sifatni 
boshqarish, ishlab chiqarishni avtomat boshqarish tizimlari keng qo’llaniladi. 
 
2.5-rasm. Avtomat sexning struktura sxemasi. 
Xozirda kompleks avtomatlashtirishda dastgohlar bazasida tashkil 
qilinadigan moslanuvchan ishlab chiqarish modullarida keng qo’lanilmoqda. 
Bundagi EXM bilan boshqarish imkoniyati, nafaqat texnologik dastgohlar balki 
butun ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish EXM ga yuklatilmoqda. 

Download 8,74 Mb.